Avropa, türkofobiya və təhlükəli gələcək

Avropa Parlamenti artan irqçilik, xarici düşmənçiliyi, miqrant əleyhinə qruplar, ifratçılıq, yadlaşma və islamafobiya kimi gərçək məsələləri müzakirə edə bilmədiyi zamanda Türkiyə əleyhinə olan rüsvayçılıq doğuran bir qərarı qəbul etdi. Avropa özünün daxili problemləri, mikro-millətçiliklər və “Brexit” prosesi ilə strateji baxışını məhdud edir və kontekstini itirir. Avropa Parlamentinin noyabrın 24-də qəbul etdiyi Türkiyə ilə müzakirələrin təxirə salınması qərarı səhv qorxular, keçmişə aid qərəzli fikirlər və siyasi popülizmi əhatə edən daha geniş bir çərçivədə dəğərləndirilməlidir. Qərar qanuni olaraq öhdəlik qoymur, amma Avropa Parlamentindəki zəhərli siyasi iqlimi və daralan strateji düşüncəni əks etdirir. Bu vəziyyət Avropada artan Türk əleyhinə siyasi popülizmlə özünü gücləndirir. Köhnə Qitənin Türklərə və Türkiyəyə qarşı keçmiş qərəzli fikirlərini ortaya çıxarır. Ancaq bu qərar tək başına Türkiyəyə dair söylədiyindən daha çoğunu Avropa siyasətinin qarşı-qarşıya olduğu mənfi vəziyyət üçün söyləyir.

Deyilə bilər ki, hər gün Avropada biri Türkiyəyə və Dövlət başçısı Rəcəb Tayyib Ərdoğana hücum edir. Bu vəziyyət artıq onlar üçün qazanca çevrilib.  Siyasi xadimlər, jurnalistlər, sənətçilər və digərləri üçün Ərdoğan güclü bir vəsvəsəyə çevrilib. Elə ki, “Ərdoğan” sözü onlar üçün Türkiyə Cümhuriyyətinin cümhurbaşqanı olan şəxs deyildir. Onlar nə vaxt ki, müxalifət etmək istəsələr, birinə hücum etsələr, tənqidləri olsa və özlərini yaxşı hiss etmək istəsələr o zaman “Ərdoğan” adı onlara kömək edir.

Biz bu Ərdoğan-vəsvəsəli kütlənin həqarətləri, alçaltmaya cəhd göstərən tənqidləri ilə birlikdə qorxu yayaraq bu cür təbliğatlarının müəyyən bir reaksiya doğurmasına ümid etdiklərini gördük. Bundan ehtiyacları olduğu hər zaman istifadə etmək istəyirlər, buna ümid edirlər. Ayrıca bu vəziyyətdən qeyri-müəyyən bir məfhum olan “Ərdoğana dəstək olanlara” qarşı da mənfi mənada istifadə edirlər. Türk-alman müsəlman bir qadın olan Əlif Zəhra Kandəmirin bildirdiyi kimi “Ərdoğan bir növ təhqir etmə halına gəldi. Keçmişdəki qərəzli fikirlərin əks etdirildiyi, ölməz bir düşmən. Ərdoğan Avropada yeri olmayan nə varsa onun əvəzinədir”.

Almaniyada dərc olunan “Der Spiegel” jurnalının sentiyabr ayındakı xüsusi sayında elə bu sözünü apardığımız vəziyyətdən bəhs edilib. Jurnalın üz qabığında Ərdoğanın əynək geyinmiş bir “mafiya başçısı” kimi iki minarəsi raketə çevrilmiş Sultanəhməd məscidinə baxarkən rəsmi çəkilib. Raketə çevrilən minarələrin əks etdirilməsi Ərdoğanın mafiya-görünüşü verən günəş əynəklərinin şüşələrinə düşərək yanğın, atəş və zülmə işarə edir. Jurnalın manşeti isə bütün bu şəklin çatdırmağa cəhd göstərdiyi mesaja aydınlıq gətirir: Türkiyə azadlığını itirir.

“Der Spiegel”in bu üz qabığı uğursuz “Gülənçi” hərbi çevriliş cəhdindən sadəcə iki ay sonra  yayması həqiqəti isə maraqlıdır. Bəlkə də bu alman jurnalı çevriliş cəhdinin uğursuz olmasından xoşbəxt olmayıb. Əgər hərbi çevriliş cəhdi uğurlu olsaydı bəlkə də tərəfdarı olardı. Üz qabığına yəqin Türkiyəyə azadlığını geri qaytaran çevrilişin lideri kimi Fətullah Gülənin təbəssüm edən (yaxud da ağlayanmı?) bir şəklini qoyardı. “Der Spiegel” çevrilişi  demokratiya üçün yaxşı bir şey kimi qeyd edər və o üstünlük təşkil edən xəbərçilik qabiliyyətindən əslində demokratiya və hərbi çevriliş arasında heç bir ziddiyyət olmadığını açıqlamaq üçün istifadə edərdi.  Bu jurnal və onun Ərdoğanla başını xarab etmiş Avropadakı tərəfdarları ayrıca PKK-lı terrorçuları və ona dəstək olanları Almaniyada və Avropanın başqa yerlərində saxlayıb qorumağın necə olub da demokratiyaya xidmət etdiyini və bunun necə terrora qarşı mübarizə olduğuna aydınlıq gətirə bilməlidir. Kölndə keçirilən çevriliş cəhdinin əleyhinə nümayişin nə üçün alman mediasında bu qədər ciddi məsələyə çevrildiyini şərh etməli və bir neçə həftə sonra keçirilən PKK tərəfdarı başqa bir nümayişə nə üçün icazə verildiyini və hər hansı narahatlıq doğurmadan alman mediasında necə yer aldığını izah edə bilməlidir.

“NSU”nun irqçi cinayətlərini qanuniləşdirmək və ört-basdır etmək üçün bir sıra sehrli yollar tapa bilərlər. Özlərinin irqçi neo-nasist hücumlarına haq qazandırmaq üçün Almaniyadakı Türkləri əsəbləşdirmək onları xoşbəxt edə bilər. Xəyali bir Hitler obrazı yaradaq və bu xəyalı böyüdərək dünyaya “pis”in hər zaman özlərindən olmadığını göstərməyə cəhd göstərə bilərlər.  Holokost qətliamının səbəb olduğu günahkar olma duyğusunu bir qədər olsun azaltmaq üçün yeni soyqırımı hekayələrini gündəmə gətirə bilərlər. Tam assimilasiyanı inteqrasiya kimi göstərəcək bəzi xəyal məhsulu yollar icad edə bilərlər və mühacirləri yaxşı olanlar (yəni özlərinə oxşayanlar) və pis olanlar (yəni tənqid etmək mövzusunda bir qoyun kimi rəftar etməyə üstünlük verənlər) kimi ayıra bilərlər.

Bu Ərdoğan vəsvəsəsi düzgün bir şey deyil. Əslində daha geniş mövzuların və bəlkə də bəzi dərin psixoloji problemlərin ilk ortaya çıxması kimi qəbul edilə bilər. Bu, Avropada yaşayan Türklər və Müsəlmanlar haqqında duyulan narahatlıq Merkelin də Türkiyə ilə imzaladığı mücahirlərlə əlaqəli müqaviləyə qədər gedib çıxır. Ayrıca yaxınlaşan gerçək problemlərdən imtina etmək üçün də bir təsəllidir. İrqçiliyi normallaşdırır və ana-cərəyan  siyasi nitqi təhlükəli tərzdə radikal-sağ və islamafobiya istiqamətinə aparıb çıxarır.

“Der Spiegel”in üz qabığı da ayrıca irqçi və İslamafobiyadir: Minarələri raket kimi göstərir, İslamı terrorla bir tutur və Ərdoğanı yeni dalğa dini terrorun təhrikçisi kimi təqdim edir, yeqin Avropa mədəniyətinin əleyhinədir. Ancaq yenə də köhnə moda bir anti-semitizmə cumub qalmaqdan xilas ola bilmir. Etnik mənsubiyyətlərini, mədəniyyətlərini və dini inancları əsas götürərək müəyyən bir qrup insana hücum edir.

Avropa Parlamenti, “Der Spiegel” və oxşarları Ərdoğana və cəsur Türk xalqına çevriliş cəhdinin qarşısını aldıqları üçün hücum etmək əvəzinə, hörmətlərini təqdim etməlidir. Türk xalqının 15 iyulda xilas etdiyi sadəcə Türk demokratiyası deyil, hər yerdəki demokratiya  idi. Müdafiə etdikləri sadəcə Türkiyənin təhlükəsizliyi deyildi. Türk xalqı ayrıca Balkanların və Avropanın da təhlükəsizliyini qorudu o gecə. Buna görə də Avropada PKK tərəfdarlarını qorumaq və onlara cəsarət vermək əvəzinə terrora qarşı açıq mövqe ortaya qoymalıdır. Bu qarşılıqlı- möhtac olma vəziyyətinin hakim olduğu dövrdə hamımız əmin-amanlıq içində deyilsək heç birimiz əmin-amanlıq içində deyilik. Avropalılar Türkiyəyə hücum edən hər kəsə qucaq açmaqda ciddi səhv edirlər. Türkiyəni itirmək Avropanı daha yaxşı yaxud da daha təhlükəsiz yer etməyəcək. Yenə də şansa Türkiyənin əleyhinə olan siyasi opportunizm cərəyanı qarşısında özünü itirməyən xeyli sayda şüurlu və həssas  insan var Avropada: Demokratiya, azadlıq və hüququn üstünlüğünə olan dəyərlərə digər millətlərdən söhbət gedəndə də fərq qoymayan insanlar var. Qlobal və artan dərəcədə qarşılıqlı-bir-birinə möhtac hala gələn dünyamızın təcili problemləri üçün birgə işləməyəmizin daşıdığı əhəmiyyəti görürlər. Avropadakı mücahir əleyhinə olan, xaricilərə qarşı düşmən kimi rəftar edənlərə qoşularaq siyasi üstünlük əldə etmək istəməyən insanlar var Avropada. “Demokratiya  sadəcə bizim mənfəətlərimizə xidmət etdiyi müddətdə yaxşıdır” kimi düşüncəni rədd edirlər. Köç məfhumu içində yaşadığımız bu dünyanın bir həqiqəti kimi müsbət qarşılayır və əxlaqi və siyasi öhdəliklər içində mübarizə aparmağa üstünlük verir bu insanlar.  Türkiyəni bir düşmən yaxud da digərinə məxsus mənlik kimi deyil, bir tərəfdaş kimi görürlər. Onların Ərdoğana yaxud da Türkiyəyə qarşı bir Edip kompleksi duyğusu yoxdur.

Bu insanlar Avropanın siyasi  opportunizmi qarşısında diz çökməkdən daha yaxşını etməsinin vacibliyinə inanan və Avropanın Türkiyə və dünya ilə əlaqəsini, ünsiyyətini qorumaq üçün mübarizə aparan insanlardır. Avropanın son yarım əsrdə görülən ən böyük miqrant böhranına göstərdiyi reaksiyadan utanırlar və bunun üçün addım atmaq istəyirlər. Türk xalqını çevriliş cəhdinə və terrorçu qruplara qarşı bir an belə fikirləşmədən dəstəkləyirlər. Bunu başa düşüblər; Türkiyənin təhlükəsizliyi Avropanın da təhlükəsizliyidir. Bütün imkansızlıqlara baxmayaraq Avropanı içində olduğu bu mənfi vəziyyətdən xilas edə və yuxudan oyada biləcək olanlar elə bu insanlardır.