urushning özgirishchan alahidiliki

türkiye awazi radiyosi: uchur sistémisining uchqandek tereqqiy qilishi we buninggha parallél halda dölet mudapiesi téxnologiyesining téz tereqqiy qilishigha egiship urushning mahiyitimu özgermekte. bu munasiwet bilen, biz bu heptiki pirogrammimizda,  bu özgirishlerni chöridigen halda urushning özgirishchan alahidiliki we ottura sherq rayonining nöwettiki weziyiti  heqqide toxtilip ötimiz.

dölet mudapiesi téxnologiyeliri we urushlargha alaqidar métodlar uzaq tarix mabeynide téxnologiye bilen birla waqitta nahayiti téz tereqqiy qildi. yéngi téxnika, wasite we métodlardin paydilinish, düshmendin üstün orunda turush tirishchanliqidin sirt yene, xewpning aldini élish üchünmu muhim bir nishan dep qarilip keldi. shuning bilen bir waqitta, her bir yéngiliq burunqi urush we toqunushtin yekünlinidighan tejribe – sawaqlar arqiliq téximu mukemmelleshti.

uchur téxnologiyelirining uchqandek tereqqiy qilishi, géopolitikiliq özgirishler we herqaysi döletlerdin sirt yene, dölettin sirtqi aktiyorlarningmu aldinqi pilangha chiqishi, urushning yéngi métod, yéngi taktika we yéngi sistémilar arqiliq dawamlishishida türtkilik rol oynidi we oynawatidu. «yéngi métodluq hazirqi zaman urushi» dep atashqa bolidighan bu urushta, téximu kichik tiptiki, heriket iqtidari yüksek, merkezlik heriket qilidighan bir - birige qarashliq qisimlar؛ siyasiy, iqtisadiy we ijtimaiy heriketlerning ayrilmas bir parchisi süpitide ishlitilidu.

«yéngi métodluq hazirqi zaman urushi» ning deslepki örnekliri süpitide liwiyede élip bérilghan herbiy heriket, süriyediki ichki urush, afghanistan urushi qatarliqlarni misal keltürüsh mumkin.

bu örneklerde herqaysi döletlerning siyasiy we herbiy nishanliri üchün dölettin sirtqi aktiyorlarni ishletkenliklirini, urushning jeng meydanlirida yaki ochuq - ashkara halda élan qilinish wasitisi arqiliq emes, eksiche «wesiy urushliri» sheklide élip bérilghanliqini körimiz. partizanliq urushida, munzitim bolmighan alahide urush istiratégiyesi aldinqi pilangha chiqirilmaqta. shuning bilen, taktikiliq we istiratégiyelik netijini qolgha keltürüsh üchün pisxologiyelik urush, éléktironluq urush, tor urushi qatarliq métodlardin paydilinilmaqta.

dölet mudapiesi téxnologiyeliri we urush istiratégiyelirini belgileshte, tehdit muhiti we élip bérilghusi herbiy heriketning shert – sharaitliri asasliq amil hésablinidu.

yüz bergüsi toqunushta rayonlarning shert – sharaitlirini analiz qilish, qoralliq qisimlarning bu rayonlarda herbiy heriket élip bérishi we düshmenning iqtidarigha qarshi teyyarliq körüshi üchün nahayiti zor ehmiyetke ige. bügünki künde, dunyada siyasiy, tarixiy, iqtisadiy ehwallar dairiside shekillengen köpligen sürkilishler, toqunushlar we kirizis nuqtiliri bar bolup, bularning muhim bir qismi ottura sherq rayoni we etrapididur.

2011 – yili tunista partlighan we qisqa waqit ichide shimaliy afriqa we ottura sherq rayonigha yéyilghan «ereb bahari» dep atalghan xelq heriketliri, rayonning géopolitikiliq tengpungluqlirini astin – üstün qiliwetti.

tunis, liwiye we misirdiki hakimiyet özgirishi we süriyediki ichki urushni keltürüp chiqarghan bu heriketler, rayonda türlük radikal qoralliq guruppilarning otturigha chiqishi we küchini zoraytishida muhim rol oynidi.

süriyede 2011 – yili bashlanghan ichki urush sewebidin, rayon döletlirining milliy bixeterliki biwasite tehditke uchraydighan  halet shekillendi. kirizisning rayon döletlirini öz ichige alghan bir urushqa, yaki téximu murekkep bir kiriziske aylinip kétish xewpi bardur.

ottura sherq rayonidiki eng muhim énérgiye ishlepchiqiridighan döletlerdin biri bolghan iranning dawamliq wesiy urushi siyasitini yolgha qoyushi, hem rayon döletliri hem xelqara jemiyet teripidin «jiddiy tehdit» dep qaralmaqta.

iranning bolupmu yiraq musapiliq rakétamiyot we bashqurulidighan bomba téxnologiyeliri, paris qoltuqidiki déngiz qatnishigha tosalghu bolidighan alahidilikke ige sistémilirimu rayon döletliri bilen xelqara jemiyetning «jiddiy tehdit» dep qarishigha seweb bolmaqta.

uning üstige, iran bilen israiliye otturisidiki sürkilishning toqunushqa aylinip kétish éhtimalliqimu intayin yuqiri.

urush métodlirining özgirishi we tereqqiy qilishida shek – shübhisiz halda téxnologiye muhim rol oynidi we oynawatidu. bu menidin élip éytqanda, bilim, uchur we téxnologiyelerning uchqandek tereqqiy qilishi, biz bashtin kechürüwatqan yüz yilning otturilirigha qarap ilgirilewatqan basquchta dölet mudapiesi saheside bir qatar téxnologiye, sistéma we chare – tedbirlerni aldinqi pilangha chiqarmaqta.

bular uchur téxnologiyeliri, tor urushi, biyotéxnika, bashqurghili bolidighan énérgiye, insansiz urush sistémiliri, ilghar matériyallar we ishlepchiqirish téxnologiyeliri, teqlidleshtürgüchler we süret hasil qilish téxnologiyeliri, tallash xaraktérlik küch sistémiliri we yéqilghu téxnologiyeliridur.

dunyagha dangliq we hörmetke sazawer istiratégiye alimi karl won klauséwitz, urushni «siyasetni bashqa wasitiler arqiliq dawamlashturush usuli» dep ataydu. bu nuqtidin élip éytqanda, urushni, téximu keng menidin élip éytqanda, dölet mudapiesini «dölet xewpsizlik istiratégiyesining muhim bir qismi» dep qarashqa toghra kélidu.

derweqe, uzaq tarix mabeynide köpligen impériyeler we döletler, urushni siyasiy, iqtisadiy we herbiy jehettin istiratégiyelik pilanlirining muhim bir qismi süpitide qollandi.

nöwette herbiy qabiliyetlerning, dölet mudapiesi téxnologiyelirining we urush istiratégiyelirining tereqqiy qilishi téxnologiye bilen zich munasiwetlik, elwette.

urushning yéqin we yiraq kelgüside qandaq shekillidighanliqini؛ yüz bergüsi toqunush muhiti we shert – sharaitlarni, düshmenlerning qolgha keltürgüsi talantlirini aldin mölcherlesh, tesir küchi zor urush küchige érishish jehettin nahayiti muhim.

istiratégiyelik, iqtisadiy, siyasiy we téxnologiye jehettiki aldin mölcherlesh qabiliyitini toluq jari qilduralighandila, andin zamaniwi éhtiyajlarni qamdiyalaydighan dölet mudapiesi téxnologiyelirige érishkili bolidu.