აქტუალური თემის ანალიზი 18-2022

აქტუალური თემის ანალიზი 18-2022-23

თურქეთის საგარეო პოლიტიკა 2023 წლისთვის

SETA-ს უსაფრთხოების კვლევების დირექტორი, პროფესორı მურათ იეშილთაში

თურქეთის ბალანსირების პოლიტიკა უკრაინის ომში არ არის სპეციფიკური უკრაინის ომისთვის, უპირველეს ყოვლისა არის ბევრად უფრო ფართო სტრატეგიული და გეოპოლიტიკური ორიენტაციის ნაწილი, პირველ რიგში მისი სტრატეგიული ავტონომიის უზრუნველსაყოფად და, მეორე, გეოპოლიტიკური უპირატესობების დივერსიფიკაციისთვის. თურქეთის ურთიერთობა დასავლეთთან 2023 წელსაც გაგრძელდება პრაქტიკული თანამშრომლობისა და დაბალანსების ძიების კონტექსტში. უკრაინაში ომის გაგრძელების შესაბამისად, მოსალოდნელია, რომ თურქეთი 2023 წელს ბალანსისა და ნეიტრალიტეტის ამჟამინდელ პოლიტიკას შეინარჩუნოს. 2023 წელს შესაძლოა მოლაპარაკებების ახალი რაუნდები დაიწყოს და თურქეთი ამ შესაძლებლობებს უხელმძღვანელებს და შესაძლოა ინიციატივა აიღოს. - ამ თემაზე გთავაზობთ პოლიტიკური, ეკონომიკური და საზოგადოებრივი კვლევის ცენტრის SETA-ს უსაფრთხოების კვლევების დირექტორის, პროფესორ მურათ იეშილთაშის სტატიას, რომელშიც იგი წერს:

თურქეთის საგარეო ურთიერთობებში „სავაჭრო სახელმწიფო“ კვალიფიკაცია, სავარაუდოდ, 2023 წელსაც გაგრძელდება, რადგან ეკონომიკური პრობლემები ვერ დაიძლევა მოკლევადიან პერსპექტივაში. გარდა ამისა, იმის გამო, რომ მსოფლიო ეკონომიკა კვლავ განიცდის გლობალური ეპიდემიის მძიმე ხარჯებს და გლობალური რეცესიაა მოსალოდნელი 2023 წელს, თურქეთის გარდა, ეკონომიკური შეშფოთება ცენტრალურ ადგილს დაიკავებს თითქმის ყველა ქვეყნაში.

ამ ეკონომიკური პერსპექტივის პარალელურად, მოსალოდნელია, რომ თურქეთსა და მის პარტნიორებს შორის ნორმალიზაციის/შერიგების პროცესი გაგრძელდება და შესაძლოა გაღრმავდეს 2023 წელს, რადგან პირობები, რომლებიც პროცესის დაწყების საშუალებას იძლევა, კვლავ ძალაში იქნება 2023 წელს.

თავდაცვის ინდუსტრია, რომელიც თურქეთის საგარეო პოლიტიკის შედარებით ახალი კომპონენტია, 2023 წელს, ისევე როგორც 2022 წელს, განუწყვეტლივ ზრდას განაგრძობს. თურქეთმა იმპულსი მოიპოვა თავდაცვის პროდუქტების საექსპორტო ბაზრების გაფართოებაში, როგორც რაოდენობრივად, ისე ხარისხობრივად, რაც უკვე მოიხსენიება როგორც „დრონის დიპლომატია“ ან „თავდაცვითი დიპლომატია“. უკრაინის ომმა საგრძნობლად შეამცირა რუსეთის შესაძლებლობები მრავალ ქვეყანაში თავდაცვითი პროდუქციის ექსპორტისთვის, ხოლო რუსეთის ეს შესაძლებლობები კიდევ უფრო შემცირდება 2023 წელს, რადგან ომი მომავალ წელსაც გაგრძელდება. თურქეთი ემზადება რუსეთის მიერ შექმნილი ვაკუუმის შესავსებად, განსაკუთრებით აზიაში, ახლო აღმოსავლეთში, აფრიკასა და ლათინურ ამერიკაში.

2023 წელს თურქეთის ძალისხმევა ტერორიზმთან საბრძოლველად გაგრძელდება როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე მის ფარგლებს გარეთ. 2022 წელს თურქეთის კონტრტერორისტული ოპერაციები გაღრმავდა განსაკუთრებით ჩრდილოეთ ერაყში, მაგრამ თურქეთის ოპერატიული და სტრატეგიული მიზნები ჯერ ბოლომდე არ არის მიღწეული. ამიტომ, სავარაუდოა, რომ თურქეთი შეეცდება დაასრულოს თავისი მიმდინარე კონტრტერორისტული ოპერაციები ჩრდილოეთ ერაყში, ასევე გააგრძელოს სენსიტიური ოპერაციები YPG-ს დანიშნული ლიდერებისა და წევრების წინააღმდეგ სირიის ჩრდილოეთში. ვინაიდან YPG-ს საფრთხე თურქეთისთვის ჯერ კიდევ კინეტიკურია, როგორც ეს აჩვენა სტამბოლში ტერორისტულმა აქტმა, თურქეთის საზღვრისპირა სამხედრო ოპერაცია YPG-ს მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე სირიის ჩრდილოეთში, სავარაუდოდ, 2023 წელსაც გაგრძელდება.

2023 წელს თურქეთ-ამერიკის ურთიერთობებში ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხი იქნება ახალი პარტიის F-16 საბრძოლო თვითმფრინავების და მოდერნიზაციის ნაკრების თურქეთში ექსპორტი, რომელიც სენატის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის თავმჯდომარემ ბობ მენენდესმა დაბლოკა. თურქეთის საზღვრისპირა სამხედრო ოპერაცია YPG-ს წინააღმდეგ სირიის ჩრდილოეთში ასევე შეიცავს ორმხრივი ურთიერთობების დაძაბვის რისკს. 2023 წლის თურქეთის საპრეზიდენტო არჩევნებამდე ბაიდენის სასურველი მოქმედებიდან გამომდინარე, თუ იგი ღიად ერდოღანის საწინააღმდეგო პოზიციას დაიკავებს, როგორც ეს გააკეთა საკუთარ არჩევნებში, თურქეთის საშინაო პოლიტიკა ასევე შეიძლება იყოს დაძაბულობის წყარო ორ ქვეყანას შორის.

ეგეოსისა და აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვის საზღვაო რეგიონებში თურქეთ-საბერძნეთის ურთიერთობებში მაღალია დაძაბულობის ალბათობა. საბერძნეთის პრეტენზიას კრეტას საზღვაო ზონაზე და თურქეთ-ლიბიის ორმხრივ შეზღუდულ ექსკლუზიურ ეკონომიკურ ზონებს შორის კონფლიქტმა,  შეიძლება გამოიწვიოს ჩიხი თურქეთსა და საბერძნეთს შორის 2023 წელში, რადგან საბერძნეთმა უკვე დადო კონტრაქტი მსხვილ ენერგეტიკულ კომპანიებთან რეგიონის ნახშირწყალბადების გამოკვლევისთვის. თურქეთსა და საბერძნეთში არჩევნების გამო, რომელიც 2023 წლის შუა რიცხვებში გაიმართება, დიპლომატიური და გეოპოლიტიკური მანევრირება დეესკალაციისა და მესამე მხარის ჩარევისთვის შეზღუდული იქნება. გარდა ამისა, თურქეთ-საბერძნეთის ორმხრივი დაძაბულობა ასევე დინამიური გახდა თურქეთ-ამერიკის ურთიერთობებში. აქედან გამომდინარე, აშკარაა იმის შესაძლებლობა, რომ 2023 წელს თურქეთ-საბერძნეთის ურთიერთობებში შესაძლო დაძაბულობამ თურქეთ-ამერიკის ურთიერთობებზეც იმოქმედოს.

თურქეთ-აზერბაიჯანის ურთიერთობებში მოსალოდნელია, რომ 2023 წელს ორმხრივი ურთიერთობების სტრატეგიული ხარისხი კიდევ უფრო გამყარდება. თურქეთი გააგრძელებს აზერბაიჯანის მხარდაჭერას ახლად გათავისუფლებული ყარაბაღის რეგიონის განვითარებასა და სტაბილიზაციაში და სამხედრო თანამშრომლობის გაგრძელებაში. თურქეთი ასევე გააძლიერებს ძალისხმევას აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის შემდგომი სამხედრო დაძაბულობის თავიდან ასაცილებლად.

2023 წელს თურქეთის აზერბაიჯანთან ურთიერთობის ტრაექტორიას ასევე ექნება უფრო ფართო ენერგეტიკულ გეოპოლიტიკური შედეგები. იმის მიუხედავად, შესრულდება თუ არა პუტინის წინადადება, რომ თურქეთი ენერგეტიკულ ჰაბად აქციოს, სავარაუდოა, რომ თურქმენეთიდან შესაძლო შესყიდვით აზერბაიჯანიდან ევროპისკენ გადაჭიმული ამჟამინდელი ენერგეტიკული დერეფანის მასშტაბები გაიზრდება.

ომი უკრაინაში 2023 წელს გაგრძელდება და თურქეთი დღის წესრიგში ცენტრალურ ადგილს შეინარჩუნებს. როგორც კიევზე, ​​ასევე მოსკოვზე თავისი გავლენის გამოყენებით, თურქეთი გააგრძელებს ძალისხმევას მარცვლეულის შეთანხმების პერიოდულად განახლებისთვის. თურქეთი 2023 წლის განმავლობაში ასევე გამოიყენებს ყველა შესაძლებლობას სამშვიდობო მოლაპარაკებების განახლებისა და მხარეებს შორის დაძაბულობის დეესკალაციისთვის.

2023 წელს ახლო აღმოსავლეთის დომინანტური დღის წესრიგი იქნება მრავალ ქვეყანაში მიმდინარე ნორმალიზაციის/შერიგების მცდელობები. რეგიონში ნორმალიზაციის/შერიგების მცდელობების გაგრძელებისთვის ყველაზე დიდი რისკი იქნება ისრაელის ახალი მთავრობა, რომელშიც შედიან ყველაზე უკიდურესი მემარჯვენეები. სერიოზულმა ესკალაციამ აღმოსავლეთ იერუსალიმსა და ღაზაში შესაძლოა გამოსცადოს როგორც ნორმალიზაციის/შერიგების პროცესის „აბრაამის შეთანხმებები“ ისე თურქეთ-ისრაელის კვალი.