ანატოლიის კულტურული საგანძურები 03-2021

ანატოლიის კულტურული საგანძურები 03-2021

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

არსლანთეფეს  ბორცვები 

ადამიანი დიდი ხანია ფიქრობს „სახელმწიფოს“ კონცეფციაზე და ცდილობს გაარკვიოს როგორი უნდა იყოს იდეალური სახელმწიფოს მდგომარეობა. ეს მცდელობა ძველ დროში ბრუნდება. იმ პერიოდის ფილოსოფოსები ხშირად ფიქრობდნენ იმაზე, თუ რა იყო სახელმწიფო და როგორ უნდა იყოს ის. სოკრატე, პლატონი და არისტოტელე წერენ წყაროებს, რომლებიც დღეს ქმნიან სახელმწიფო ფილოსოფიის კონცეფციის საფუძველს. მათგან ყველაზე მნიშვნელოვანია პლატონის ნაშრომი სახელწოდებით „სახელმწიფო“, სადაც ის აღწერს იდეალურ სახელმწიფოს მდგომარეობას მისი მასწავლებლის, სოკრატეს პირიდან ... მასში ნათქვამია, რომ ყველა სახელმწიფოს თეორია და სოციალური წესრიგი, რომელიც აქამდე გაჩნდა, ყველას აქვს შთაგონებული. ამრიგად, სახელმწიფოს იდეა პირველად როდის გაჩნდა ანტიკურ ხანაში ბერძენ ფილოსოფოსებთან ერთად თუ უფრო ადრე?

უცნობია როდის გაჩნდა სახელმწიფოს იდეა პირველად. მაგრამ ჩვენ ვიცით, რომ სახელმწიფო არსებობდა დიდი ხნით ადრე ვიდრე ძველ საბერძნეთში. რადგან არსებობს უამრავი მტკიცებულება იმისა, რომ სახელმწიფო ფენომენმა დაიწყო ჩამოყალიბება ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური მიზეზების გამო. ამ პირველი სახელმწიფოების ყველაზე ადრეული მაგალითები აღმოჩენილია მესოპოტამიასა და ანატოლიაში! დღეს ჩვენ მოგიყვებით არსლანთეფეს ბორცვებზე, იმ ადგილზე, სადაც დაარსდა ანატოლიის პირველი ქალაქი-სახელმწიფო, თავისი 6 000 წლიანი ისტორიით.

არსლანთეფეს ბორცვები,  არის ადგილი, სადაც მრავალი პირველი გაკეთდა და ითვლება დღევანდელი ცივილიზაციის ამოსავალ წერტილად. ბორცვი მდებარეობს მალათიის ოლქის ბათთალგაზის რაიონში. აქ ჩატარებული გათხრების დროს, ბორცვებში აღმოაჩინეს ექვსი დასახლებული და კულტურული ფენა. ცნობილია, რომ აქ ხალხი დასახლდა 6 000 წლის წინ და ძვ.წ. V ათასწლეულამდე ანუ, ბიზანტიის პერიოდამდე ცხოვრობდა. ხალხის აქ დასახლების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი მდინარე ევფრატი და მისი შენაკადები გახლდათ, რომლებიც ამარაგენებ რეგიონს წყლის რესურსებით. წყლის რესურსებთან სიახლოვე არის ერთ-ერთი სფერო, სადაც ადამიანებს ურჩევნიათ დასახლება. რადგან ის შეუცვლელია თავისი სასიცოცხლო მნიშვნელობის და სოფლის მეურნეობის გამო. ამიტომაც არის შესაძლებელი არსლანთეფეში სხვადასხვა ცივილიზაციის დამყარება, ხეთებიდან დაწყებული რომაულ პერიოდამდე.

არსლანთეფეს ბორცვებზე გათხრები 1930-იანი წლების დასაწყისში იწყება. 1961 წლიდან მოყოლებული გათხრები იტალიის „ლა საპიენცას უნივერსიტეტის“ მიერ ხორციელდება. არსლანთეფე განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს ცენტრალურ სახელმწიფო სისტემაზე გადასვლის შემდეგ. ჯერ ტაძარი აღმოაჩინეს, შემდეგ სასახლე, ტახტი და ბეჭდის ნიმუშები, რომლებიც დათარიღებულია სამი ათასი წლის წინ, ალბათ ცოტა ადრე! ეს გვაჩვენებს, რომ არსლანთეფეს ბორცვები იყო ანატოლიის პირველი ქალაქი-სახელმწიფო სადაც ჩამოყალიბდა სახელმწიფო სტრუქტურა. ეს სასახლე, რომელიც არსლანთეფეს ბორცვებს სხვებისგან განასხვავებს, ცნობილია როგორც „მსოფლიოში ყველაზე ძველი ტალახის აგურის სასახლე“. სასახლის სტრუქტურა, რომელიც შედგება 2.5 მეტრი სიმაღლის ტაძრისგან, საწყობისგან და ადმინისტრაციული ოთახებისაგან, დღეს შეგიძლიათ ნახოთ  5500 წლის ნახატები, რომლებიც კედლებს ამშვენებს.

გათხრების შედეგად აღმოჩენილ იქნა 2000-ზე მეტი ბეჭედი, ლითონის იარაღი და ცხრა ხმალი დათარიღებული მინიმუმ ათასი წლით ადრე. ეს ხმლები ითვლება მსოფლიოში იარაღის გამოყენების პირველ მტკიცებულებად. ექსპერტები ამბობენ, რომ სასახლე არის ეგალიტარული საზოგადოებიდან, კლასობრივ და ცენტრალიზებულ საზოგადოებაში დაბრუნების უნიკალური მტკიცებულება.

არსლანთეფე არის ერთადერთი ცნობილი არქეოლოგიური ადგილი მესოპოტამიის გარეთ, რომელიც მოესწრო ძალიან მნიშვნელოვან პროცესს, როგორიცაა სახელმწიფო ფენომენის წარმოშობა და სადაც შესაძლებელია ბიუროკრატიის წარმოშობის დამტკიცება. არსლანთეფეს ბორცვები არის ადგილი, სადაც იერარქია ყალიბდება საზოგადოებაში, გამოიყენება ინსტრუმენტები, რომლებიც წარმოადგენენ ადმინისტრაციულ ძალას, როგორიცაა ბეჭდები, იწყება საკვების კონტეინერების მასობრივი წარმოება, ლითონის ნაწარმის წარმოება და ხელოსნობის განვითარება. დღესდღეობით შესაძლებელია ამ ტერიტორიაზე უკიდურესად კარგად შემონახული ნანგრევების დაკვირვება, რომელიც ღია ცის ქვეშ მუზეუმად არის გადაკეთებული. ამიტომ, არსლანთეფეს ბორცვები 2021 წელს შეტანილ იქნა იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის მუდმივ სიაში, როგორც კაცობრიობის საერთო ღირებულება.

არსლანთეფეს ბორცვების გათხრებმა, რომელიც 60 წლისაა, შეცვალა წინაპრების შესახებ ჩვენი აზროვნება ათასობით წლის წინ. იმიტომ, რომ ჩვენ ვფიქრობდით, რომ ძველ დროში ცხოვრობდნენ ადამიანები, როგორც პირველყოფილ, თვითკმარ ხალხმრავალ ჯგუფებად.

დამწერლობის გამოგონებას კაცობრიობა შემდეგ საფეხურზე აჰყავს. თუმცა, დამწერლობის გამოგონებამდე დიდი ხნით ადრე, სახელმწიფოს პირველი ფორმა გაჩნდა, არისტოკრატია დაიბადა და შეიქმნა ახალი სოციალური სტრუქტურა არსლანთეფეს ბორცვებზე.

და ბოლოს, დღევანდელ პროგრამაში, არსლანთეფეს ბორცვზე გავამახვილეთ ყურადღება, რომელიც ანატოლიის პირველ ქალაქ-სახელმწიფოდ არის მიჩნეული. მომავალ პროგრამაში შეხვედრის იმედით გემშვიდობებით კარგად ბრძანდებოდეთ...