ანატოლიის კულტურული საგანძურები 26

ანატოლიის კულტურული საგანძურები 26-2021

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

ალაჩაჰიუკის ხეთური კაშხალი

ძალიან დიდებული და ძალიან მნიშვნელოვანი მდინარე ჩაედინება ცენტრალურ ანატოლიაში. ის აცოცხლებს მიწებს შავი ზღვის რეგიონის სამხრეთით და მასპინძლობს ათასობით სახეობას, რომელიც ვრცელდება ძალიან ფართო არეალზე ... ეს მდინარე არის ქიზილარმაქი, მდინარეებიდან ყველაზე გრძელი, რომლებიც წარმოიშობა თურქეთში და ჩაედინება ზღვაში... იგი ამ გეოგრაფიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მდინარეა ... ძველ დროში  აზიის საზღვრები ქიზილირმაქმა გამოყო. ბევრი ხალხი და ცივილიზაცია დასახლდა, ანატოლიის მიწებზე. ისინი, ვინც დასახლდნენ ქიზილირმაქის გარშემო, ერთ-ერთი უძველესთაგან გახლავთ ხეთები, რომლებმაც თავიანთი კვალი დატოვეს მსოფლიო ცივილიზაციის ისტორიაში სოციალური, ეკონომიკური და რელიგიური სტრუქტურით.

ხეთები პირველი ცივილიზაციაა, რომლებმაც პირველი წერილობითი ხელშეკრულება, კადეშის სამშვიდობო ხელშეკრულება, დაიდო ეგვიპტესთან; ისინი იყვნენ პირველი, ვინც მოიშინაურეს ცხენები ანატოლიაში და ასევე გამოიგონეს ეტლები. ხეთებმა ასევე შექმნეს ორგანიზებული სახელმწიფო სტრუქტურა და ძლიერი ცენტრალური ავტორიტეტი პირველად ანატოლიის გეოგრაფიაში. მათ ჩაუყარეს საფუძველი დღევანდელ „საპარლამენტო მონარქიას“.

ხეთები არ გამოირჩევიან მხოლოდ ადმინისტრაციული და სამხედრო თვისებებით. მათ ასევე ხელი მოაწერეს ძალიან წარმატებულ მაგალითებს ურბანიზმისა და არქიტექტურის სფეროში. ისინი აშენებენ უაღრესად ფუნქციურ და დახვეწილ ქალაქებს, თუნდაც რთულ რელიეფზე.

ხეთები ცნობილია როგორც „ათასი ღმერთის მქონე ხალხი“. ამასთან, წყალს სხვა ადგილი უკავია ამ ღმერთებს შორის. ხეთებმა ააგეს თავიანთი ქალაქები და განსაკუთრებით ტაძრები წყლების მახლობლად, არა მხოლოდ მათი სასიცოცხლო მნიშვნელობის გამო, არამედ იმიტომ, რომ მათ სჯეროდათ მათი სიწმინდის. ამიტომაც არ არის შემთხვევითი, რომ ისინი დასახლდნენ მიწაზე, სადაც ჩაედინება ქიზილირმაქი. წყაროები, ნაკადულები, ტბები, ზღვები, მოკლედ რომ ვთქვათ, დედამიწაზე ყველა წყალი მათთვის წმინდაა ... ხეთები აშენებენ სანაპიროებს, წყლის აუზებს, მონუმენტურ წყლის სტრუქტურებს და ამგვარად ჩნდება ანატოლიის პირველი წყლის სტრუქტურები ...

რადგან ისინი წყლით განწმენდას ახორციელებენ, ტაძრების მახლობლად აშენებენ წმინდა აუზებს. რადგან ღმერთების თანდასწრებით, მატერიალური და სულიერი განწმენდა ხეთებისათვის მხოლოდ წყლით იყო შესაძლებელი. ტაძრებში ჰქონდათ სპეციალური ოთახები დასაბანად და გასაწმენდად. ამ განწმენდის ადგილებს აქვს აუზები, რომლებიც ნიჟარას ჰგავს. ხეთებმა შექმნეს პირველი შადრევანი ამ აუზებში წყლის ერთი წერტილიდან ჩამოსხმით.

ხეთებს სურდათ ცხოვრების ყველა მომენტში წყალთან ახლოს ყოფნა, მაგრამ მიწები არ იყო ნაყოფიერი, რადგან კლიმატი მკაცრი იყო და მორწყვა შეუძლებელი იყო მათ დასახლებულ გეოგრაფიაში. წვიმისთვის მრავალი ლოცვა გვხვდება ლურსმულ ფირფიტებზე, რომლებიც დღემდეა შემორჩენილი. ასევე გვალვა და შიმშილიც ხშირად არის ნახსენები. ხეთები ქმნიან წვიმასა და ხელოვნურ მორწყვაზე დაფუძნებულ სისტემებს, რათა მორწყონ თავიანთი მიწები, დააკმაყოფილონ ყოველდღიური ცხოვრების მოთხოვნილებები და შეასრულონ თავიანთი რელიგიური ვალდებულებები. ამრიგად, ისინი სცილდებიან თავიანთ ეპოქას არქიტექტურისა და ინჟინერიის სფეროებში. ისინი აშენებენ სანაპიროებს, აუზებს, ცისტერნებს, არხებსა და კაშხლებს.

ამ კაშხლებიდან ერთ-ერთი პირველი კაშხალია ანატოლიაში, ალაჩაჰიუკის  ხეთური კაშხალია, რომელიც 3000 წლისაა და არის პირველი კაშხალი, მსოფლიოში რომელიც დღესაც მოქმედებს.

ალაჩაჰიუკი არის ხეთების პერიოდის ერთ-ერთი უდიდესი ქალაქი. ის კვლავაც მნიშვნელოვანია ხეთური პერიოდის განმავლობაში და ლურსმულ ფირფიტებში მოხსენიებულია, როგორც ქალაქი თავისი წყაროებით. წყლის სტრუქტურების წყალობით. ეს ადგილი ლურსმულ ფირფიტებში „არინა“-ს სახელით არის ცნობილი რაც ნიშნავს „წყაროს ქალაქს“.

კაშხალი, რომელიც მიღებულია, როგორც უნივერსალური კულტურული მემკვიდრეობა, აქვს წოდება  „ყველაზე ძველი კაშხალი მსოფლიოში“! კაშხალი, რომელიც გათხრების ბოლოს იქნა აღმოჩენილი, კვლავ გაცოცხლდა. ძნელი დასაჯერებელია, მაგრამ დღეს ალაჩაჰიუკის  ფერმერები რწყავენ თავიანთ მინდვრებს ათასობით წლის წინანდელი კაშხლის წყლების გამოყენებით!

ხეთები, რომლებიც  წყლის მნიშვნელობას ათასობით წლის წინ მიხვდნენ… ისინი ადგენდნენ წესებს, როგორიცაა წყალთან დაკავშირებული ყველა სტრუქტურის გაწმენდა წელიწადში ერთხელ მაინც და მათი დაცვა ჭუჭყისგან. ისინი სჯიდნენ მათ, ვინც ზიანს აყენებდა სარწყავ სისტემებს. ისინი ხდებიან წყლის ინჟინერიის პიონერები და იძლევიან მიმართულებას.

და ბოლოს, დღევანდელ პროგრამაში, ალაჩაჰიუკის  ხეთურ კაშხალზე გავამახვილეთ ყურადღება. მომავალ პროგრამაში შეხვედრის იმედით გემშვიდობებით კარგად ბრძანდებოდეთ...