Tarixdə bu gün: 15 mart

***

  İttifaq dövlətləri İstanbulun işğalından bir gün əvvəl – 1920-ci ilin 15 martında 150 Türkiyə hərbçisi və ziyalısını həbs etdilər.

***

  15 mart 1921-ci ildə Osmanlı dövlətinin keçmiş baş vəziri (nazir) Tələt Paşa erməni deportasiyasında rol oynadığı ittihamı ilə 23 yaşlı Soğomon Tehliryan tərəfindən Berlində öldürüldü.

***

  1933-cü ilin 15 mart tarixində Adolf Hitlerin rəhbərliyi altındakı Nasistlər Partiyası tərəfindən Almaniyada III Reyx (Reich) elan olundu. Hitler parlamentin "Min il davam edəcəyini" iddia etdi. 

***

  Avropa Çempion Klublar Kubokunda Qalatasaray futbol komandası 15 mart 1989-cu ildə Monako (Monaco) komandası ilə Almaniyanın Köln şəhərində qarşılaşdı, hesab heç-heçə (1-1) bitdi.

  Bu matçdan sonra Avropa Çempion Klublar Kubokunda Qalatasaray yarımfinala yüksələn ilk Türkiyə futbol komandası oldu.

***

  15 mart 2001-ci ildə İstanbul - Moskva təyyarəsi çeçen quldurlar tərəfindən qaçırıldı. Mədinəyə endirilən təyyarə ilə bağlı Səudiyyə Ərəbistanının anti-terror əməliyyatında bir türkiyəli sərnişin, bir rus stüardessa və bir çeçen qulduru öldü.

***  

15 martda həm də bu tarixi şəxsiyyətlər xatırlanır.

  Eramızdan əvvəl 44-cü ilin bu günü dünya tarixinin görkəmli siyasi xadimlərindən biri sayılan Roma imperatoru Yuli Sezar (Julius Sezar) Senata gəlişi zamanı mənəvi oğlu Brütüsün də olduğu bir qrup senator tərəfindən bıçaqlanaraq öldürülüb.

***

  Azərbaycanın görkəmli hərbi xadimlərindən biri, general-mayor və şərqşünas alim Sadıq bəy Ağabəyzadə 1865-ci ilin 15 martında Göyçayda anadan olub.

  Sadıq bəy Sankt-Peterburqda zabitlər hazırlayan Şərq Dilləri Hərbi Akademiyasını bitirib. 1914-cü ildə Birinci Dünya Müharibəsi başlananda Ukrayna cəbhəsində döyüşüb.

  Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətində daxili işlər naziri əvəzi vəzifəsini icra edən Sadıq bəy Ağabəyzadə milli hökumətin süqutundan sonra mühacirətə gedib. Polşanın Lvov Universitetində Şərq Dilləri kafedrasını yaradıb. Rus, türk, fars, ərəb, alman və polyak dillərində mühazirələr oxuyub.

  1944-cü ildə Lvovda vəfat edən Sadıq bəyin yaşadığı evin üstünə xatirə lövhəsi vurulub. Şəhərin prospektlərindən biri onun adını daşıyır. (1865-1944)

***                

  Azərbaycan aşıq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Aşıq Şəmşir 1893-cü ilin bu günü Kəlbəcərdə dünyaya gəlib.

  Onun qələmə aldığı qoşma, təcnis, müxəmməs, ustadnamə, divani və başqa aşıq növlərində Azərbaycan təbiətinin gözəllikləri və saf məhəbbət tərənnüm edilir.

  Bir neçə dastan müəllifi olan Aşıq Şəmşir Azərbaycan hökuməti tərəfindən orden və medallarla da təltif olunub. 1973-cü ildə onun seçilmiş əsərləri buraxılıb. (1893-1980)

***

  Görkəmli Azərbaycan rəssamı Nəcəfqulu 1923-cü ilin 15 martında anadan olub.

  Məişət səhnələri, tarixi mövzuda kompozisiyalar və portretlər müəllifi olan Nəcəfqulu qrafika sahəsində də geniş fəaliyyət göstərib. O, 27 il (1952-1979) “Kirpi” jurnalının baş rəssamı olub.

  Cəlil Məmmədquluzadənin heakyələrinə, Sabirin “Hophopnamə”sinə çəkdiyi illüstrasiyalar Nəcəfqulu yaradıcılığının ən uğurlu səhifələridir.

  Rəssamın əsərləri Almaniya, Kanada və digər ölkələrdə nümayiş etdirilib. (1923-1990)

***