Xalqaro jamoarchilikning Suriya bilan aloqali uslubi

Xalqaro jamoatchilik so'ngi to'rt yil bo'yicha Suriya xalqini qo'riqlash mavzusidagi muvaffaqiyatsizligi 21. asrning eng qonli jangi va insoniy tragediyasiga sabab bo'lgan DEASHga qarshi ifodalar bilan terror guruhlarnini dastaklaganlar, zotan yomon bo'lgan bu ahvolning yana ham salbiy tuz olishiga sabab bo'lgan.

Anqarada 17-Fevral kuni sodir bo'lgan terror hujumida 28 kishi hayotini yuqotgan va 60 dan ziyod inson esa yaralangan. Turkiya 1980 yilidan beri PKK va bunga o'xshash terror tashkilotlariga qarshi kurashgani uchun bularni yaxshi biladi. Lekin, 17-Fevralgi hujum bir ilk va PKK bilan PYDning qurolli kuchi Xalq Mudofaa Birligi (YPG)ga qarshi kurash doirasida bu hujumning natijasi bo'ladi. Shuningdek, Anqaraning Suriya urushiga ham aks etmoqda.

Bilinishicha hujum YPG tomonidan uyushtirilgan. Xudkushchi Salih Najar 2014 yili Turkiyaga YPD nazoratidagi Haseke-Kamishli hududidan kirgan. Shuningdek bu hujum, PKKni ham o'z ichiga olgan Kurdiston Jamiyatlar Birligi (KCK) yuqori darajali boshqaruvchilarining, tashkilotga qarshi Turk shaharlari Jizra, Silopi, Sur va Nusaybindagi operatisyalarda bunga qarshi Turkiyaning katta shaharlarida PKKning xudkushlik hujumi uyushtirib uyushtirmaslik kabi tortishuvlardan keyin sodir bo'lgan.

PKK, o'tan ikki oy ichida tahminan 1000 a'zosini yuqotar ekan, tashkilot ichida bir guruh bunga o'xshash hujumlar uchun jalb qilindi. Yana tashkilot ichidagi bir boshqa guruh esa xudkushlikka qarshi chiqib bir xudkushlik hujumining PKKni DEASHga o'xshatishini bildirib yomon bo'lishini mudofaa etdi. Ilk tushunchalar to'g'ri chiqganga o'xshaydi.

Shuningdek, Anqara xudkushchining mamlakati bo'lgan Suriyaning Amude shahrida PYD va YPG terroristlarining Turkiyaga urush e'lon qilgan matbuot anjumanini ham inobatga olish kerak. Hujumdan bir hafta oldin, 10-Fevral kungi video tasfirlarda, tashkilot quyidagicha bayonot bergan; "Biz Amude xalqi sifatida, bundan keyin, har shakilda xalqimizning haqlarini qo'riqlaymiz- Asayish, YPG,YPJ (Ayollarni Muhofaza Etish Birligi). "Turkiyada faoliyat olib borgan PKKga dastagini tilga olib quyidagilarni aytmoqda, "G'arb va Shimoliy Kurdistonda yashagan xalqlarimiz bilan birga Erdog'anni o'z qoniga botiramiz."

Matbuot bayonotlaridan keyin esa KCK boshqaruvchisi Murat Karayilan deganki Anqaradagi bombali hujum, Turkiyadagi PKKga va Suriyadagi Azez yaqinlaridagi YPGga qarshi olib borilgan operatsiyalarga qarshi "Bir javob berish bo'lish" Suriya Demokratik Kuchlari, negizi YPGli jangarlardan tashkil topgan bo'lib, hujumni zimmasiga olmas ekan, dallilar ko'rsatoqdaki ortida YPG bor. Daslab bu hujumning o'zlariga bo'gan salbiy ta'siridan muhofaza etishga urinmoqdalar. Hujum, Turkiyaning terrorga qarshi kurashda yo'nalishini almashtirishi, katta o'zgarshlar keltiradi. Davlat vakillari hozirdan Turiyaning javobiga va terroristlarning, istar Turkiya istar Suriya yoki Shimoliy Iroqdagi Qandilda bo'lgan qat'iylik bilan kurashishga qasam ichdi.

Shuningdek, "YPG Suriyadagi urushni o'z manfaatiga aylantirishga davom etmoqda. DEASHga qarshi kurash nomi ostida, anyi paytda ham AQSH ham Rossiya hamda Suriya lideir Beshar Esad uchun qo'shimcha tashkilot sifatida harakat qilmoqda. Rus havo dastagi va AQSHning dastagi bilan YPG, Suriyada muxoliflar tomonidan nazorat qilingan hududlariga to'g'ri harakat qilmoqda, bunlar AQSH tomonidan dastaklangan guruhlar. Esad rejimi shuni oshiqcha bildirmoqda: rejim, Suriyaning shimolida YPGga qurol ta'min etgani uchun, Halabning shimolini nazorat qilmoqda.

Ushbu ma'lumotlar doirasida, Turkiya davomli AQSH dastaklagan YPGga qarshi chiqmoqda. 2015 yili 24 Noyabr kuni Rus samolyoti tushirilgandan keyin Turkiyaga qarshi hamma narsadan foydalanishni istagan Rossiya YPGni nima uchun dastaklaganini tushunish mumkin. Lekin ayrimlari Turk xaqi orasida bu siyosatni so'roqqa tutishga boshladi.

Shu bois DEASHga qarshi strategiya bir muammo bo'lgan; YPG, DEASHga qarshi jang qilgan boshqa guruhlarga hujum qilar ekan, DEASH oldingi kuchini muhofaza etmoqda va Esad rejimi kun o'tgan sari kuchiga-kuch qo'shmoqda.

Qolaversa, Rossiya dilomatiya olib borgan kabi ko'ringan Rus harbiy samolyotlari Suriya qishloqlarini va shaharlarini bombalashga davom etmoqda. Rossiya o'tgan noyabr oyidan beri sulh shartnomalarini paymol qilib, kim bo'lganiga qaramay uyushtigan havo hujumlarida Munih Dekloratsiyasidan keyin ham davom ettirdi. Hozirgi kungacha 2 mingdan ziyod begunoh inson Rus bombardimoni natijasida hayotini yuqotdi.

Bu, Suriyadagi DEASHdan keyin e'htimoli vaziyatni ko'rsatmoqda. DEASH mag'lub bo'lsa ham, bu mavjud DEASHga hujum strategiyasi va Esad rejim sodir etgan urush jinoyatlariga ko'z yumib ayrim hodisalarga sabab bo'lmoqda, Suriyada urush bitmaydi, chunki Rossiya va Eron dastakalgan Esad rejimi Suriya xalqiga qarshi jang qilishga davom etmoqda. Bu esa yana ko'p qon to'kilishiga, yana ko'p urush jinoyatlari sodir bo'lishiga va yana ko'p ko'chmanchi bo'lishiga olib kelmoqda.

Xalqaro jamoatchilik so'ngi to'rt yil bo'yicha Suriya xalqini qo'riqlash mavzusidagi muvaffaqiyatsizligi 21 -asrning eng qonli jangi va insoniy tragediyasiga sabab bo'lgan. DEASHga qarshi kurash nomi ostida terror guruhlarini dastaklash, og'irlashib borayotgan vaziyatni yana ham og'irlashtirmoqda.