idlibte pursetler we qiyinchiliqlar

yéqinqi künlerde küntertiptiki qiziq témilardin biri bolup kéliwatqan idlib mesilisi üstide rusiyening sochi shehiride chaqirilghan aliy rehberler yighinida chariler otturigha qoyuldi, bu idlib mesilisige nisbeten muhim qedem hésablinatti. 3 milyon 500 ming adem yashaydighan idlibni esed hakimiyitining hujumidin qoghdash tolimu muhimdur. türkiyening idlib mesilisige tutqan qetiy pozitsiyesi pütkül dunyani endishe salghan kirizisning yüz bermeslikide muhim rol oynidi.

türkiye bilen rusiye otturisida idlib mesiliside hasil qilinghan kélishim dairiside, idlibte 10-15 kilométir ariliqida qorallardin xaliy rayon berpa qilinish qarar qilindi,shundaqla hem öktichiler hemde esed hakimiyiti éghir tipliq qorallirini bu rayondin élip chiqip kétidu we térrorchilarmu bu rayondin tamamen tazilinidu. buningdin sirt, istratégiyelik ehmiyetke ige bolghan laziqiye we demeshqni halebke tutashturidighan « M4» we « M5» tashyollar qaytidin ishqa kirishtürülidu. türkiye bilen rusiye idlib mesilisige bezibir charilerni tapqan bolsimu, lékin bezi tosalghular yenila mewjut.

rusiyening béshini aghritiwatqan eng muhim mesililerdin biri süriyediki iran yantayaq bolup kéliwatqan shie qoralliq küchlerdur. derweqe sochi aliy rehberler yighinigha iranning qatnashmasliqi sochi kélishimining tedbiqlinishida bezibiri qiyinchiliqni keltürüp chiqirishi mumkin. iran we esed hakimiyiti sochi kélishimini qollaydighanliqlirini jakarlighan bolisimu,meyli iran bolsun meyli esed hakimiyiti bolsun idlib mesilisige alahide sezgür muamile qilidu. sochi kélishimining tedbiqlinishi üchün rusiye choqum iran yantayaq bolup kéliwatqan shie qoralliq küchlirini qayil qilishi kérek.

sochi kélishimidin kéyinmu esed qisimlirining öktichilerning tizgini astidiki rayonlargha pat-pat xiris qilip turushi we idlib etrapigha yighqan qoral-yaraghlarni hazirghiche qayturup ketmesliki rusiyening idlib mesilisini hel qilishta melum derijide qiyiniliwatqanliqini körsitip  béridu.

türkiyege nisbeten sochi kélishimining tedbiqlinishidiki tosalghulardin biri rayondiki küchlerning türkiyege masliship maslashmasliqidur. idlib rayonidiki eng chong küchlerdin bolghan we türkiyemu qollap kéliwatqan süriye memliketlik azadliq fironti bayanat élan qilip sochi kélishimi dairiside türkiyege mas qedemde heriket qilidighanliqini biraq rusiye, iran we esed hakimiyitige ishenmeydighanliqini bildürdi.  

türkiyege nisbeten yene sochi kélishimining tedbiqlinishidiki zor tosalghulardin biri rayondiki ashqun küchlerdur. idlib rayonidiki ashqun teshkilatlarni ikki sepke ayrish mumkin. birinchi sepni heyet tahrir el sham öz aldigha teshkil qilidighan bolsa, ikkinchi sepni chong-kichik bezi ashqun küchler teshkil qilidu. heyet tahrir el sham küchlirining idlib xelqining könglini utush üchün bezibir ishlarni qilishi mumkin. bu küchning yene idiologiyelik teshwiqatlarni élip bérish arqiliq mötidil öktichiler we türkiye otturisida muwazinet siyasiti yolgha qoyushi mölcherlenmekte. derweqe, heyet tahrir el sham küchining sochi kélishimi toghruluq hazirghiche ipadisini bildürmidi, shunga  sochi kélishimining tedbiq qilinishi üchün heyet tahrir el sham küchlirini qorallardin xaliy rayonni tashlap chiqip kétishi üchün qayil qilish éhtimali bar.

lékin hurrash ed din ge oxshash téximu ashqun we biwaste el-qaidige «beyet»qilghan bezi küchler sochi kélishimini keskin ret qilishti. bundaq ehwalda türkiye özige yéqin turidighan küchler bilen birliship bundaq ashqun teshkilatlargha qarshi bezi qedemlerni tashlashqa mejbur bolup qélishi mumkin.

süriyening muhim bir qismini daésh we p k k – y p g gha oxshash unsurlardin tazilighan türkiyening sochi kélishimi we özining milliy menpeeti dairiside idlib rayoninimu melum muddet ichide ashqun térrorchi unsurlardin tazilap chiqidighanliqi mölcherlenmekte. türkiyening térrorluqqa zerbe bérish kürishide idlib süriyeliklerning amanliq we xatirjemlik ichide yashishi üchün yéngi makan halitige kélishi mumkin.