türkiyening süriyelik balilar üchün ishlewatqan maarip xizmiti

türkiye awazi radiyosi xewiri: türkiyede yashawatqan texminen 750 ming süriyelik bala üchün maarip seperwerlik paaliyetliri ishqa kirishtürüldi. «bir nesil yoqilip ketmisun dep bir millet jan pidaliq bilen xizmet ishlimekte.» bu sözler türkiye qizil ay jemiyitining bashliqi doktor kerem qéniqqa ait. maarip xizmitidin mehrum qéliwatqanliqi üchün, süriyelik balilar yoqilish xewpige duch kelmekte. bashqiche éytqanda, bir nesil telim - terbiye xizmitidin mehrum halda chong bolmaqta, belki oqush – yézishni bilmigen halda hayatini dawamlashturmaqta. bu nesilning yoqilip ketmesliki üchün jan pidaliq bilen xizmet ishlewatqan millet bolsa türkiye xelqidur. sanliq melumatlar arqiliq ottorigha qoyghinimizda, bu heqiqetni téximu roshen halda chüshiniwalalaymiz.

türkiyede méhman qiliniwatqan süriyelik balilarning 258 mingi musapirlar lagérlirida yashimaqta. bu méhmanlarning her türlük éhtiyaji türkiye jumhuriyitining munasiwetlik organliri we türkiye qizil ay jemiyiti teripidin qamdalmaqta. éhtiyajlar arisida maarip xizmitimu bar bolup, musapirlar lagérlirida yashawatqan balilarning hemmisi  dégüdek maarip xizmidin behrimen bolmaqta. musapirlar lagérlirining sirtida bolsa texminen 2.5 milyon süriyelik méhmanning yashawatqanliqi bilinmekte. méhmanlardin 1 milyon 200 mingini 18 yashtin kichik balilar teshkil qilidu. bularning 750 mingini mektep yéshigha toshqan balilar teshkil qilidu. bu balilar eng qisqa waqit ichide maarip sistémisigha daxil qilinmighan teqdirde, bu nesil heqiqiy menide yoqilish xewpige duch kélidu.

türkiye jumhuriyiti 2015 – yili mektep yéshigha toshqan 750 ming süriyelik balidin 451 mingigha telim - terbiye pursiti yaritip berdi. bu balilar özliri üchün échilghan mekteplerde süriyediki oqu - oqutush tüzümi boyiche oqumaqta. ana tilida oqush – yézishni ögenmekte, chet el  tili süpitide türkche sözlisheleydighan sewiyege yetmekte. türkiyening herqaysi sheherlirige tarqilip ketken süriyelik méhmanlarmu türk balilar oquwatqan mekteplerde oqumaqta. türkiyediki herqaysi mekteplerge orunlashturulghan süriyelik méhman balilarning sani 500 milyon nopusluq yawropa ittipaqi döletliri uda birqanche ay tirishchanliq körsitipmu hel qilalmighan köchmenlerning sanidinmu köp. buni pat – pat xatirilitish intayin muhim.

bularning hemmisini qaytidin xatiriletken amil bolsa türkiye qizil ay jemiyiti xatayning belen nahiyeside süriyelik balilar üchün achqan yéngi mekteptur. türkiye qizil ay jemiyitining bashliqi doktor kerem qéniq bu heqte toxtalghanda, mundaq dédi: «süriyelik méhmanlargha bashqa bir dölette yashawatqanliqini hés qildurmasliqqa tirishtuq. türkiye térrétoriyeside tughulghan süriyelik balilarning sani 200 minggha yétidu. meyli musapirlar lagérlirida bolsun, meyli herqaysi sheherlerde bolsun,  imkaniyetning bariche,  ulargha yardemchi bolushqa tirishiwatimiz.» heqiqetenmu türkiye qizil ay jemiyitini öz ichige alghan barliq munasiwetlik orunlar we teshkilatlar ulargha bashqa bir diyarda yashawatqanliqini hés qildurmasliqqa tirishti we tirishmaqta. türkiye xelqimu shundaq. éhtiyajliri toluq qamdalmay qalmisun dep hemme küchining yétishiche gheyret körsetti we körsetmekte. süriyelik balilar üchün échilghan mektepmu    mushu meqsette ishqa kirishtürüldi. bu mektep türkler oquydighan mekteplerni bésip chüshse chüshiduki, hergizmu töwen orunda turmaydu. siniplardin karidorlar, oyun sahelirigiche wayigha yetküzüp yasalghanidi. shunga 300 ge yéqin bala urush keltürüp chiqarghan ghem – qayghudin tamamen xaliy halda oqushini xatirjem halda dawamlashturmaqta. ularning közliridin ümid uchqunliri chaqnimaqta. chünki ularning her küni etigende ornidin turup, bérip oquyalaydighan mektepliri, oqutquchiliri we sawaqdashliri bar, birlikte oyniyalaydighan dostliri, ilim – irpanning temini tétiyalaydighan  oxshash kitabliri bar.

xatay waliysi erqan topajaning peqet xatay üchünla bergen sanliq melumatliri heqiqetenmu ademning eqlini lal qilidu: «xatayda balilar yéslisi, bashlanghuch mektep, ottura we toluq ottura mektepte oquwatqan 360 ming süriyelik oqughuchimiz bar. herqaysi uniwérsitétlirimizda oquwatqanlar bilen qoshqanda, süriyelik oqughuchilarning sani 450 minggha, süriyedin kelgen méhmanlar bilen qoshqanda bolsa 550 minggha yétidu. allah taalaning iltipati bilen bu balilarni eng yaxshi shekilde yétishtürüwatimiz.»

xatayda texminen 100 ming süriyelik bala barliqini eskertken topaja 53 ming balini mekteplerge orunlashturghanliqlirini, échilidighan yéngi mekteplerdimu barliq süriyelik balilarning sistémiliq halda oqush pursitige érisheleydighanliqini qeyt qildi. bu, xatayda ming dane derslik kitabigha éhtiyaj bar dégen uqumni bildüridu. türkiye bu éhtiyajni türkiye qizil ay jemiyitige oxshighan teshkilatlarning yardimi astida qamdimaqta. türkiye «süriyelik méhmanlirimiz haman bir küni kétidughu, shunga biz ular üchün bundaq mekteplerni échip néme qilarmiz?» dégenlerni xiyalighimu keltürgini yoq. shuning bilen bir waqitta, bu xizmerleni «oquyalighudek sinipliri bolsila bolidighu!» dégen niyet bilen emes, «insangha layiq bir sinipta eng yaxshi shekilde oqusun» dégen meqsette ishlimekte.

bashtila eskertip ötkinimizdek, «bir nesil yoqilip ketmisun dep bir millet jan pidaliq bilen tirishchanliq körsetmekte.» buning qimmiti derhal bilinmesliki mumkin. emma bu danlar waqitning ötüshige egiship, künlerning biride choqum ashu mesum balilarning kimlikliride dostluq derixige aylinidu. yiraqqa nezer tashliyalaydighanlar bu heqiqetni chüshinip yételeydu, elwette. dunya tarixida «tünügün» dégüchilik yéqin bolghan bir tarixtin burun oxshash bir döletning térrétoriyesi ichide yashighan ikki xelq bir – biridin menggü ayrilalmaydighan parchilar ikenlikini hés qilmaqta. osmanli impériyesi dewride kilis bilen helebning héchqandaq perqi yoq idi. nöwette bu qérindashliq tuyghusimu buni nahayiti roshen halda hés qildurmaqta. shuni tekitlesh hajetki, bu jughrapiyening pütkül xelqliri qérindashtur. bu xelqler qanche esirlerdin buyan birla döletning térrétoriyesi ichide qérindashlarche yashighan, oxshash weqelerni bashtin kechürüp, oxshash hadisilerde bext déngizida üzgendur.