Törkiyädä sälamätlek häm turizm 33

Ägäy diñgezenä yarı bulğan İzmirneñ iñ turistik ilçälärennän berseder – Çäşmä. Gretsiyaneñ Sakız utrawı qarşındağı bu turistik ilçä yılnıñ 300 könendä qoyalşı hawası, çista plyajları häm zäp-zäñgär diñgeze belän här yıl meñnärçä turistnı qunaq itä. Cılı cile belän Çäşmä – Törkiyäneñ iñ möhim cil syerfı üzäklärennän dä berse bulıp tora.

Çäşmä cännät yarları, tarixi häm tabiğıy güzällekläre belän ber rättän meñnärçä yıl buyı iyä bulğan termal’ çığanaqları belän dä tanılğan. İlçäneñ Ilıca häm Şifnä termal’ suları kebek şifalı sular dönyada siräk oçrıy. Çönki mondağı termal’ sular diñgez yanınnan, xätta qaywaqıt diñgez töbennän çığa. Urtaça 42 däräcädäge sular - tozlı diñgez suıdır. Läkin beraz ozın yuldan kilä. Çönki diñgez suı cir yözeneñ magma qatlamına töşep, cılına, dizenfektsiyalänä, soñınnan qabat yuğarı çığa. Bu ozın säfärne yasağan waqıtta minerallar belän bayıp, şifalı xälgä kilä.

Ozaq waqıt buyı belenüçe häm qullanıluçı Çäşmä termal’ sularınıñ ikençe üzençälege dä – Törkiyäneñ meditsina yağınnan tikşerelgän berençe termal’ çığanaqlarınnan berse buluı. 20nçe ğasır başında Çäşmädäge şifalı sularnı tikşergän Ğosmanlı däwläte tikşerenüçese Ğosman Cämal 1909nçı yılda şifalı sular xaqında kitap yaza. Kitabında mondağı termal’ çığanaqlarnıñ tirene iskärtüçe, böyer sıyfatın yaxşırtuçı tä’sirläre turında añlata, şifalı sularnıñ egzema häm qorçañğı kebek tire xastalıqlarında bulışuın äytä.

Çäşmadäge Ilıca häm Şifnä termal’ sularınıñ ozaq yıllar buyı qullanıluı belenä. Törek telendä “Ilıca” süze termal’ su çıqqan urınnı añlata. Şifalı suları belän belenüçe töbäkkä bu isemneñ quşıluı oçraqlı tügel.

Ilıcanıñ yanında Şifnä termal’ çığanaqları isä şifalı suları belän ber rättän balçığı belän dä mäşhür. Ğasırlar buyı, ayıruça, xatın-qızlar tarafınnan güzälläşü maqsatı belän qullanılğan Şifnä balçığı bügenge köndä dä cirle häm çit il turistları tarafınnan zur qızıqsınu kürä. Tirene yäşärtüçe, egzema häm psoriaz, yägni qabırçıqlı timräw xastalıqlarında bulışuçı bu balçıqnıñ yıllar elekkegä barıp totaşuçı xikäyäse bar. Monda qolaqtan qolaqqa añlatılğan bu xikäyägä kürä borınğı çorda “Erythrai” bularaq belenüçe bu töbäkneñ patşası bula, Erythrainıñ qızı awırıp kitä. Bernindi tabib ta yäş qızğa yärdäm itä almıy. Yäş qız çirläp kitkän könnärdä patşanıñ ete dä yaralana häm qayber urınnarında yonarı qoyıla. Ber könne awğa kitkän patşa eteneñ Şifnädä balçıqqa yatıp, anı tänenä sörtüen häm termal’ sularda yuınuın kürep ala. Etneñ tänendäge yaralarnıñ tözälüen häm yonnarınıñ qabat üsüen kürgäç patşa qızın monda alıp kilergä bula. Şifnäneñ şifalı su häm balçıq vanasına kergän yäş qıznıñ da tire xastalığı äkrenälp yuqqa çığa. Moña bik şatlanğan Erythrai patşası su çığanaqları yanında munça yasata häm yazu yazdıra. Ul könnän soñ Şifnä balçıq vannaları tire xastalıqlarınıñ beterelüe, tireneñ canlanıp, yañaruı öçen qullanıla.

Ilıca häm Şifnä töbägendäge termal’ sular diñgez suınıñ magmağa qadär töşep, cılınuı häm minerallar belän bayıp qabat cir yözenä çığuı näticäsendä barlıqqa kilä. Monıñ öçen şifa qimmäte Törkiyädä häm dönyada bulğan barlıq termal’ su çığanaqlarınnan ayırmalı häm tağın da tä’sirleder. Natriy xloridı, kaliy xloridı häm magniy xloridı bulğan sular tire xastalıqları belän ber rättän revmatizm xastalıqları, podagra, simezlek kebek metabolizm bozılğan waqıtta, ayıruça, raxit, ginekologik awırtular, bawır häm sidek yulı infektsiyalärendä tä’sirle.

Çäşmädäge cılı mineralle sular ğasırlar buyı xastalarğa şifa taratıp kilä. Çäşmä şul uq waqıtta yar buyında urnaşqan. Termal’ däwalanu qadär talasso terapiya, yägni diñgez suı belän däwalaw da monda kiñ taralğan. Soñğı waqıtta yasalğan bersennän-berse matur turistik qorılmalarda turistlar yal itü belän ber rättän termal’ däwalanu, masaj, talasso terapiya kebek xezmätlärdän dä faydalana ala.

İzmir hawa mäydanına 75 çaqrım yıraqlıqta urnaşqan Çäşmä şaqtıy çit il turistın üzenä cälep itä. Çäşmä 1980nçe yıllarğa qadär barı tik cirle turistlarğa xezmät kürsärkän ilçä bulğanda, balçıq häm termal’ sularnıñ bar dönyağa tanıluı belän, ayıruça, Awrupa illärendä şifa ezläwçe xastalar tarafınnan da saylana başladı. Daniya, Norvegiya, Şvetsiya kebek Skandinaviya illäre belän ber rättän Germaniya, Frantsiya, Hollandiya häm Şveytsariyadan här yıl küp sandağı turist yal itär häm şifalı sularda qoyınır öçen Çäşmägä kilä.