Törkiyädä sälamätlek häm turizm 26

Bu yazmada Törkiyäneň könçığışında urnaşqan Ağrı şähärenä säfär yasarbız. İran çigendä urın aluçı Ağrı tarixi häm tabiğıy güzällekläre belän ber rättän geotermal’ çığanaqları belän dä mäşhür.

Şaqtıy tsivilizatsiya yäşägän Ağrı tarixi häm mädäni qimmätläre, biyek tawları häm üzänlekläre belän Törkiyäneň güzäl şähärlärennän berse. Şähär isemne Ağrı tawı birgän. 5137 metr biyeklektäge Ağrı tawı cäyen dä qarlı tübäläre, tirä-yağın çolğap alğan bolıtları belän här fasılda iskitkeç manzara tudıra. Tip-tigez cirlektä urnaşqan älege taw elektän ük belgeç, tawmenär, säyäxätçelärneň iğtibarın cälep itkän, küp sandağı cır, xikäyä häm rivayätkä tema bulğan. Mäsälän, izge kitaplarda da iseme uzğan Ağrı tawında Nuh päyğambär yasağan köymäneň tuqtawı äytelä. Nuh päyğambär Xoday ämere buyınça 50 arşın kiňlektä häm 30 arşın biyeklegendä köymä yasıy. Nuh, xäläl cefete, ulları, kilennäre belän cir yözendäge barlıq can iyälärennän bereşär danä häm citärle azıq-tölek alıp, köymägä utıra. 7 könnän soň 40 kön häm 40 tön däwam itkän tufan başlana. Cir yözendäge här can iyäse tufan näticäsendä hälaq bula. Sularnıň çigenüe belän köymä Ağrı tawında tuqtala häm andağı cänleklär söyenep, cir yözenä tarala. Bu säbäple ähämiyätkä iyä bulğan ağrı tawına tawmenärlär dä zur qızıqsınu kürsätä. Här yıl dönyanıň här poçmağınnan kilüçe tawmenärlär bu iskitkeç tawğa yaratıp menä.

Ağrı şähärenä kilüçelär Ağrı tawına kürmiçä kitmägän kebek Doğubayazit ilçäsendäge “İshak paşa sarayı”n da gizmiçä kitmi. Doğubayazitnıň 8 çaqrım könçığışında tekä qıyalar östendä qorılğan, börket oyasına oxşağan 116 bülmäle bu saray, çınnan da, sixri häm matur. Ğosmanlı İmperatorlığı waqıtındağı vilayät başlığı İshak bäy tarafınnan 18nçe ğasırda yasalğan tözetelgän saray Doğubeyazit ilçäseneň Rimlılar, Vizantiyalelär häm Urartularğa qadär barıp totaşuçı 5 meň yıllıq tarixı belän çağıştırğanda yaňa bulıp sanala.

100 yılda tözelgän häm urta çor saraylarına oxşağan bu saray İstanbuldağı Topkapı sarayınnan soň ikençe oyışmalı saray bularaq qabul itelä. Eçendäge mäçet, bağanaları, işeğalları, divan, aşxanä, garem öyläre belän İshak Paşa Sarayı kübräk nığıtmağa oxşıy. Saray Sälcuqlı, Ğosmanlı häm İran arxitektura stilendä yasalğan häm 18nçe ğasırdağı Ğosmanlı miğmarınıň saylanğan häm iskitkeç ürnäklärennän berse bulıp tora. Taş uyu bizäkläre belän iğtibar cälep itüçe İshak Paşa Sarayı, ayıruça, dönyada batareyalar urnaştırılğan berençe qorılmalardan berseder.

Könçığış Anadolu töbägendä urnaşqan Ağrı tarixi häm turistik urınnarı qadär Diyadin ilçäsendä urnaşqan termal’ suları belän dä tanılğan. Könçığış Anadolu töbägendä termal’ turizmnıň üzäge bularaq belenüçe şifalı sular Diyadin ilçäsenä 7 çaqrım yıraqlıqta, Murat yılğası yar buyında urın ala.

Anadoludağı şaqtıy termal’ çığanaq kebek Diyadin şifalı sularınıň da elekke çorlardan birle qullanıluı belenä. Yılanlı, Davud, Köprü, Tunca, Özdenler termal’ su çığanaqları belän ber rättän 5 törle bülemnän toruçı Diyadin termal’ sularına berençe qorılmalar 15nçe ğasırda töbäktä xökem sörgän Akkoyunlular waqıtında yasala. Diyadin şifalı sularınıň 60-70 däräcä cılılıqtağı suları timer, kökert, sulfat, kaltsiy häm bikarbonat minerallarına bik bay. Diyadinnän çığuçı termal’ sular tire xastalıqlarında, aşqazanı-eçäge häm böyer awıruları, ginekologik xastalıqlar, tın yulı awıruları häm, ayıruça, revmatizm, utraksa nervı kebek xastalıqlarda bulışa.

Diyadin termal’ suları - töbäktä yäşäwçelärneň yaratqan urını. Awırtular belän integüçelär qış aylarında, ayıruça, salqın könnärdä monda kilep, cılı şifalı sularda qoyına.