Fatix Kutlu
Töreklär häm tatarlar: urtaq qıymmätlär 33
Fotosürättä: Fatix Kutlu (uñda) Tatarstan radiosı binasında "Törkiyä awazı" radiosınıñ tatar telle tapşırular citäkçese Säğit Xäyri belän bergä (2017nçe yıl).
Tärcemäçe, filolog, Tatarstan Yazuçılar berlegenä qabul itelgän berençe törek keşese Fatix Kutlu turında qısqaça küzätü
Adäm balası başqa illär, xalıqlarnıñ milli üzençälekläre, ğoref-ğadätläre, yolaları belän iñ äwwäl ädäbi äsärlär aşa tanışadır, möğayen. Şuña da üz milläteñne, anıñ mädäniyäten, ädäbiyäten dönyağa tanıtu öçen milli äsärlärneñ başqa tellärgä tärcemä itelüe ayıruça ähämiyätkä iyä. Tatarstan Yazuçılar berlege äğ’zasına qabul itelgän berençe törek, filolog, tärcemäçe Fatix bäy Kutlu inde distä yılğa yaqın şuşı igelekle xezmät belän şöğıl’länä, tatar ädipläre äsärlären törek telenä tärcemä itä.
Törkiyäneñ Qaharmanmaraş şähärendä tuıp-üskän Fatix bäy Kutlunıñ iseme Tatarstanda da,Törkiyädä dä ädäbiyat söyüçelärgä yaxşı tanış. Anıñ tärcemäsendä 58 tatar ädibeneñ distälägän xikäyäse, 4 poveste, 1 romanı, küp sanlı şiğır’läre Törkiyädä basılıp çıqtı. Bolar 11 kitapqa tuplanğan.
2012nçe yılnı Awraziya Yazuçılar berlegeneñ “Törki tellärdän törek telenä iñ yaxşı tärcemä äsär” nominaŝiyäsendä Fatix Kutlu Ayaz Ğıyläcevnıñ “Öç arşın cir” (Bir avuç topraq) tärcemäse belän ciñü yawladı.
2014nçe yılda Törki dönya xalıqara “Mäxmüt Qaşqari” xikäyä bäygese ikençe tapqır ütkärelgän ide. Tatarstan anda berençe tapqır qatnaştı häm Aygöl Äxmätğaliyevanıñ “Qapqa” xikäyäse berençe urınnı aldı.
Bäygeneñ şartı bularaq anıñ xalıqara êtabına äsärlär törek telendä cibärelä. Aygölneñ Fatix Kutlu tärcemäsendäge älege xikäyäse törki dönya külämendä ikençe urınğa layıq buldı.
“Tärcemä ädäbi janrlar arasında iñ qatlawlısı - başqa cirlektä häm başqa çorda tuğan uy-fikerne üz cireñdä tereltü ul. Tärcemä yawlau, yawlaw ğına tügel, uy häm xislärneñ qatlawlı dönyasın bayıtuçı qazanış ul”,- dip tärcemägä iñ xaq, iñ ğadel bäyäne birgän ide tanılğan törek ädibe, fälsäfäçe Cämil Märiç.
Döreständä, tärcemä xalıqlarnıñ aralaşuına, ruxıy xäzinälär almaşuına xezmät itä. Fän-texnika, mädäniyät dönya külämendä yuğarı üseş alğan xäzerge zamanda tärcemäneñ ähämiyäte ğayät zur.
1985nçe yılğı üzgärtep qorularğa qadär suınıp torğan bäyläneşlärne canlandıruğa zur öleş kertkän Tatarstan Yazuçılar berlege äğ’zası, tärcemäçe häm filolog Fatix Kutlunıñ tärcemäçelek êşçänlege häm anıñ tatar ädäbiyäten Törkiyädä tanıtudağı xezmäte öyränelä. Fatix Kutlu, tärcemäçe bularaq, milli süz sänğateneñ törle çorlarına qarağan kürenekle ädiplärneñ äsärlärenä möräcäğat’ itä. Ul tatar klassikları Ğabdulla Tuqay, Fatix Ämirxan, Ğalimcan İbrahimov, Şärif Qamal, Ämirxan Yeniki, şulay uq xäzerge çor yazuçıları R.Väliyev, M.Ğaliyev, Ğ.Ğıyl’manov, R.Zäydulla häm başqalar icatı belän törek uquçıların tanıştırdı. Kürenekle prozaik häm dramaturg Ayaz Ğıyläcev anıñ tärcemäläre arasında ayırım urın tota. Tärcemäçene 20nçe ğasır tatar ädäbiyatınıñ qıymmätle säxifälärennän berse bulğan yazuçı mirasında keşeneñ qatlawlı ruxi dönyası, milli sıyfatları, inde mäñgelekkä kitep baruçı awıl keşese küñel kiçereşläreneñ sänğati yaqtan gäwdäläneşe qızıqsındıra.
Fatix bäy 1993nçe yılda, studentlarnıñ almaşıp uqu programması nigezendä, Alabuğa pedagogika universitetına uqırğa kilä. Soñraq Gölşat isemle tatar qızı belän tanışıp, öyläneşep Tatarstanda töplänep qala. Xäzerge waqıtta Qazanda yäşi. Tärcemäçe bulıp xezmät itä, universitetta törek tele däresläre alıp bara.
“Fatix Kutlunıñ tellärgä saqçıl qaraşın, telneñ baylığın häm tämen ğayät’ neçkä toyımlawın tatarça aralaşqanda da sizmi mömkin tügel. Anıñ belän äñgämä qorğanda qolaqlar öçen bäyräm başlana: döres häm tögäl, saf tatarça itep söyli, kiräksä - mäqal’-äytem, kiräk ikän şiğır yulları belän dälilli ul süzen”, - dip yaza üzeneñ yazmasında jurnalist Ruziya Safiullina.
Fatix Kutlu Qazanda Tatarstan radiosında (2017)
Tatarstan yazuçularına ğorurlanırğa bula, alarnıñ äsärlären, törki dönya äsärlären törki dönya kiñleklärenä çığaruçı talantlı tärcemäçe Fatix Kutlu bar. Ul Qazanda Tuqay klubında ütkärelüçe kiçälärdä yış qatnaşa häm törek, tatar cırların osta başqaruçı bularaq ta tanıla.
Bilgele bulğança, Fatix Kutlunıñ ädäbi tärcemäläre, ber yaqtan, milli süz sänğateneñ êstetik qazanışların assızıqlap, anı dönya arenasına çığarsa, ikençe yaqtan, başqa millät uquçılarınıñ tatar xalqınıñ êtnik üzençälekläre, yäşäyeşe häm ruxi qıymmätläre (qimmätläre) belän dä tanıştıra. Şunıñ belän xalıqlar arasında bäyläneşlär urnaştıru çaralarınnan berse bulğan ädäbi tärcemälärneñ mömkinleklären yañarta häm nığıta.
Törle çığanaqlardan tuplap äzerläwçe Kädriyä Mäyvacı
Çığanaqlar:
1)Şäyxelislamov Z.R.İstanbul häm Tuqay.Fänni Tatarstan jurnalı,Qazan,N2,2016.
2)Bädiğıy Xänäfi.Ğabdulla Tuqay-tuğan yaq cırçısı.Fänni Tatarstan jurnalı,Qazan,N2,2016.
3)Barğan X.,Tatar şağıyre Ğabdulla Tuqay häm törek ädäbiyatı.Fänni Tatarstan jurnalı,Qazan,N2,2016.
4)https://shigriyat.ru>authors>tukai>bio
