Törkiyä neft' maqsatların kiñäytte

Törkiyä soñğı yıllarda atom-töş, yañartıla aluçı çığanaqlar, tabiğıy gaz, neft’ ênergiyäse mäydanında zur proyektlarğa nigez sala. İldä berençe qara altın 1940nçı yılda Batman töbägendä Raman-1 skvajinasında tabıla. Soñğı çorda isä Gabardan başlap, bigräk tä, kön’yaq-könçığış Anadolu regionında şaqtıy yaña yatma açıldı.  

Xäzerge waqıtta Törkiyädä 6 meñgä yaqın neft’ qoyısı bar. Alarnıñ yaqınça 2 meñ 500ennän qara altın çığarıla. Xäzerge sannardan kürengänçä, Törkiyäneñ 1,3 milliard tonna neft’ rezervı bar.

Şaxta häm neft’ ğomum idaräse mäğ’lümatlarına qarağanda, 1999nçı yılda köndälek neft’ citeşterü 59 meñ miçkä tiräse bula, 2020nçe yılda ul 64 meñgä, 2021dä - 69 meñgä häm 2022nçe yıl axırında 80 meñ miçkägä citä.

Änkara Gabar tawındağı rezervlarğa şaqtıy ömet belän qarıy. Anda 200 million miçkä neft’ rezervı barlığı farazlana. Bäyäse isä 13 milliard dollar. Älege açıştan soñ Törkiyäneñ çığara aluçı qara altın rezervı küläme dä 450 million miçkädän 600 millionğa kütärelde.

Törkiyä neft’ akśionerlıq cämğıyäte “Şähit Aybükä Yalçın isemendäge” mäydandağı yaña açış urınında qara altın rezervınıñ yaqınça 1 milliard miçkä, çığarırğa mömkin bulğanınıñ isä 600 million miçkä buluın farazlıy.

Törkiyä yaña yatmalar belän bergä neft’ citeşterü maqsatların da yañarttı. Näticädä, köndälek 100 meñ miçkä bulğan maqsat 200 meñgä kütärelde.

Êzläw êşçänlekläre tuqtawsız häm kiñäytelep däwam itä. Tizdän tağın 14 töbäktäge 18 mäydanda neft’ êzläw başlanaçaq. Älege töbäklärgä Gaziantäp, Antaliya, Çanakkalä, Şanlıurfa, Zonguldak, Diyarbaqır, Xakkari, Bartın, Qarabük, Kastamonu, Älaziğ, Ädirnä, Kaxramanmaraş häm Kilis kerä.

Törkiyäneñ neft’ açışlarınıñ ênergetikada tışqa bäylelek häm import çığımnarın kimetäçäge dä assızıqlana. Bu xäl, bigräk tä, ênergetikada bäysez däwlät bulu maqsatı nisbätennän zur ähämiyätkä iyä.

Törkiyä barı cir östendä genä tügel, diñgezdä dä neft’ êzläw êşçänlegen däwam itä. Bu nisbättän soñğı yıllarda 4 borawlaw, 2 seysmik tikşerenü korabı êşkä kereşte. Borawlaw korablarınnan “Fatih”, “Yavuz” häm “Kanuni”  - Qara diñgezdä, “Abdülhamid Han” isä kübräk Urta diñgez töbägendä seysmik tikşerenülär öçen borawlaw êşläre alıp bara.

Bıyıl Tön’yaq Kipr Törek cömhüriyäteneñ cir häm diñgez mäydannarın da kertep, uglevodorod êzläw häm borawlaw êşläre arttırılaçaq. Tulayım 250 qoyıda êşçänlek başqarıluı kötelä.

Xäzerge waqıtta Törkiyäneñ iñ zur çığım maddäse - ênergetika. Uzğan yıl çittän 2 million 965 meñ 664 tonna neft’ çimalı satıp alındı. Bu byudjet balansları häm ağımdağı xisap defiśitına turıdan-turı yoğıntı yasıy.

Neft’ çığaru artu belän bergä Törkiyäneñ täwge êtapta qara altın ixtiyacınıñ 20%ın milli çığanaqlardan qanäğat’länderüe kötelä. Bu byudjetqa citdi räweştä teräk bulaçaq.