Nogayşa 72/2023: ALLAH ÄR ZATTI QAYTİP BİLGEN (1)

Nav käinatqa qarasaq,  -  Bu kainata baksak,        

Bilingen em bilinmegen  -  Bilinen ve bilinmeyen

Sanavsız bari iste,  -  Sayısız bütün işlerde,

RabAllah’tıñ küşi bar...   -  Rab Allah’ın gücü var...

Em so küşpen barabar,   -  Hem o güçle beraber,

Är yaqlarga sozulgan  -  Her taraflara uzanan

Em de soñsız ilmi bar...  -  Hem de sonsuz ilmi var...

Rabb’ımızdıñ bilivi,  -   Rabb’imizin bilici oluşu,

Özine tap tiyisli,  -  Kendisine tam layık,

Ullı qasiyeti bolgan...  -  Kudsi özelliğidir...

Bîr Rab yaratuvşı bolsa,   -  Bir Rab yaratıcı olsa,

Em barege Quday bolsa,  -  Hem herkese ilah olsa,

Är kimlerdiñ, är zattıñ  -  Herkesin, her şeyin

Bäri acatların berse;  -  Bütün ihtiyaçlarını karşılasa;

Sosınlardıñ är bîrevin,  -  Onların her birisini,

Ayrı ayrı bilgeni,  -  Ayrı ayrı bilmesi,

Rablıgına kerek bolgan... -  Rablığının gereğidir...

Quday’dıñ är bîr zattı -  Allah’ın her bir şeyi

Bilivşi bolganı,   -  Bilici olması,

Ondan ayrılmas sıpat bolgan...  -  Ondan ayrılmaz sıfattır...

Eger bılay bilmese,  -  Eğer böyle bilmese,

Ol vaqıt Rab bolmagan!  -  O vakit Rab olmaz!

Allah’tıñ är bîr zattı, -  Allah’ın her bir şeyi,

Bilgeni, eñ avvel   -  Bilmesi, en evvel

Bizge bek kerek bolgan...  -  Bize pek gereklidir...

Allah bizdi bilmese,  -  Allah bizi bilmese,

Acatlardı qarşılıyaq,  -  İhtiyaçları karşılayacak,

Ondan basqa kîm bolar?  -  Ondan başka kim olabilir?

Bäri maqluq köteresi,  -  Bütün varlıkların tamamı,

Allah’tıñ bilgeninden  -   Allah’ın bilmesinden

Erek qalıp mıtılmagan...  -  Uzak kalarak unutulmaz...

Kün bolsa, savlesi bar;   -  Güneş varsa, ışığı var;

Savlesiz Kün bolmagan.  -  Işıksız Güneş olmaz.

Aynı sosı misaldey  -  Aynen bu misal gibi   

Rab bolgandıñ ilmi bar;  -  Rab olanın ilmi var;

İlimsiz Rab bolmagan...  - İlimsiz Rab olmaz.

Dünyadaqı maqluqlar,  -  Dünyadaki varlıklar,

Arada perde bolmay,  -  Arada perde olmaksızın,

Kün’di körmey qalmaganday;   -  Güneş’i görmeden kalmadığı gibi;

Nav Calallı Rabb’ımızdıñ  -   Bu Celalli Rabb’imizin

Biliviniñ nurından,   -  İlminin nurundan,

Är kîm yasırın qalmagan...  -  Hiç kimse gizlenemez...

Nege dese “huzur” bar...  -  Çünkü “huzur” var...

Huzur degen manesi:  - Huzur sözünden anlaşılan:

Allah’tıñ är bîr zattı,  -  Allah’ın her bir şeyi,

Är alinde, är isinde,  -  Her halinde, her işinde,

Är dayim bileturup   -  Daima bilerek

Körüp turganı bolgan... -  Görüp durmasıdır...

“Sosı mane qaytibine   -  “Şu mana nasıl

Eske kiriyek?” denilse, -  Akla yatacak?” denilse,

Nav misallermen aşıqlangan:  -  Şu misallerle açıklanmış:

Kün bîrev bolgan alde,  -  Güneş bir olduğu halde,

Är bîr zattı ne bolsa,   -  Her bir şeyi ne varsa,

Qarşışına kîm kelse,   -  Karşısına kim gelse,

Az ya de köp bolsa em,  -  Az veya çok olsa da,

Barisini yarıtqan...  -  Hepsini aydınlatır...

Är yaq bıyala tolsa,   -  Her taraf ayna dolsa,

Barisine sozılgan.  -  Hepsine ulaşır.

Nege dese Kün savlesi,   -  Çünkü  Güneş ışığı,

Madde tuvıl nur bolgan...  -  Madde değil nurdur...

Ekinşi bîr misal:  -  İkinci bir misal:

Alim bolgan ademdiñ  - Alim olan adamın

Bilgenleri qayda bargan?  -  Bildikleri nerelere varıyor?

Bilgenlerini aytsa,  -  Bildiklerini söylese,

Neşe künde tavisalmagan...  -  Nice günde bitiremez... 

Em bilimli bîr usta,   -  Hem bilgili bir usta,

Qaydey üyler yasagan!  -  Nasıl evler yapıyor!

Sosınlardı körgen insan,  -  Onları gören insan,

Qayran qayran qarap kalgan!  -   Hayran hayran bakıp kalıyor.

Bîr üşünşi misal bolsa,   -  Bir üçünçü misal ise,

Röntken degen bîr savle,  -  Röntken denilen bir ışın,

İnsanlardıñ işine,  -  İnsanların içine,

Yengilşe kirip şıqqan...  -  Kolayca girip çıkıyor...

Nav misallermen oylasaq,   -  Bu misallerle düşünsek,

Kün nur bolgan sebep,  -   Güneş nur olması sebebiyle,

Är bîr zattı yarıtsa;  -  Her bir şeyi aydınlatsa;

Az köp parqı bolmay  -  Az çok farkı olmadan

Bari bıyalaga kirse;  -  Bütün aynalara girse;

Bîr yaqtan aciz insan,   -  Bir taraftan aciz insan,

Yüzlegen kitaplarda,  -  Yüzlerce kitaplarda,

Bîr türlü nur bolgan  -  Bir türlü nur olan

Yazılgan manelerdiñ   -   Yazılmış manaların

Neşesini bilgen bolsa;  -  Nicesini biliyorsa;

Ayriyeten röntken nuru,   -  Ayrıca röntken ışını,

İnsan işine em kirse;   -  İnsanın içine de girse;

So nurlardı yaratqan  -  O nurları yaratan

Nurlar Nuru Haq Rahman,  -  Nurlar Nuru Haq Rahman,

Azeldeki ilmimen   -  Ezeldeki ilmiyle

Yaratqanı maqluqlardıñ   -  Yarattığı mahlukların

İşlerini, tıslalarını,  - İçlerini, dışlarını,

Em bäri allerini, -  Hem bütün hallerini,

Bilmey qalsa bolur ma?  -  Bilmeden kalsa olur mu?

Quday özi barabar,  -  Allah’ın, kendisiyle birlikte,

Bilgeni em nur bolganga.  - İlmi de nur olduğu için,

Yaratqanı bäri zat,   -  Yarattığı bütün şeyler,

Rab Allah’tıñ ilminiñ  -  Rab Allah’ın ilminin

Sıyagında qalmagan...  -  Dışında kalamaz...

Nege dese nur qasiyeti -  Çünkü nur özelliği,

Rabb’ımızda sonsuz bolgan...  -  Rabbimizde sonsuzdur...

Quday’dıñ ilmi üşün,   -  Allah’ın ilmi için,

Köp aqıyqat aytılgan;  -  Çok hakikat dile getirilmiştir;

Sosınlardıñ bîrevi em  -  Onlardan birisi de

Tömendeki mane bolgan:  -  Aşağıdaki manadır:

Maqluqlarda köringen   -  Varlıklarda görülen

Paydalar em gayalar, -  Faydalar ve gayeler,

Körgenimiz neşe hikmet,  -  Gördüğümüz nice hikmet,

Allah’taqı ilimge,  -  Allah’daki ilme,

Üyken işaret bolgan...  -  Büyük işaret olmakta...

“Qaytip boladı?” desek; -  “Nasıl oluyor?” desek;

Bîr zat paydalı bolsa,  -  Bir şey faydalı ise,

Em bîr maqsatpan yasalsa,  -  Ve bir maksatla yapılsa,

Anşa ilimmen yasalgan...  -  Ancak bilgiyle yapılır...

Payda, maqsat degenimiz,  -  Fayda, maksad dediğimiz,

Hikmettiñ özi bolgan...  -  Hikmetin özüdür...

Hikmetli is etkenler, -  Hikmetli iş yapanlar,

Bilgen sebep eterler... -  Bilmeleri sebebiyle yaparlar...

Endi basqa bîr mane;  -  Şimdi başka bir mana daha;

Üyken bolsun, kişkey bolsun,  -  Büyük olsun, küçük olsun,

Yanlı bolsun, yansız bolsun;  - Canlı olsun, cansız olsun;

Maqluqlar birbirine,  -  Varlıklar birbirine,

Är dayim kömek bergen.  -  Daima yardım ediyorlar.

Essiz, sosı maqluqlar,  -  Akılsız şu mahluklar,

Öz özlerine so kömekti,   -  Kendi kendilerine o yardımı,

Qaydan bilip qaytip etsin? -  Nereden bilip nasıl yapsın?

Demek bäri kömekti, -  Demek bütün yardımları,

Nav maqluqlar artında, -  Bu mahluklar arkasında,

İlmi soñsuz Haq etken...  -  İlmi sonsuz Hak yapıyor...

Bilgenimiz bîr aqıyqat,   -  Bildiğimiz bir gerçek,

Kömek etken bilip eter... -  Yardım eden bilerek yapar...

Bizim üşün nav Kün’di  -  Bizim için şu Güneş’i

Yaratqan kim bolsa,   -  Yaratan kim ise,

Bizdi em ol yaratqan.  - Bizi de o yaratmıştır.

Demek Kün’men barabar, -  Demek Güneş’le beraber,

Meni bilgen bîrev bar...  -  Beni bilen birisi var...

Meni bilgen kim bolsa,   -  Beni bilen kim ise,

Ol är bîr zattı em bilgen  -  O her bir şeyi de biliyor...

Savlıqpan qalıñız!  -  Sağlıcakla kalınız!

Dr. Yusuf ALTINIŞIK

Nogayşa 71/2023: ÜŞ AYLAR | TRT Tatarça

 

Nogayşa 70/2023: TİRİLİKTİÑ SIRLARI | TRT Tatarça

Podkastlar (тавыш язмаларыбыз)