İrtänge aşnıñ sälamätlekkä faydası

İñ möhim faydası, möğayın, irtänge aşnıñ metabolizmıbıznı tizlätüe häm bu räweşle kön däwamında (дәвамында) tağın da kübräk kaloriyäne yandırırğa bulışuı. İrtänge aşnı aşamağan çaqta organizm monı kaloriyälärne yandıru urınına saqlarğa kiräk, dip añlıy.

Tikşerenülär irtänge aşnı aşamawçılarnıñ kön däwamında (дәвамында) beraz tağın da äzräk kaloriya aluına qaramastan tağın da yuğarı tän massasına iyä buluların bilgele itte.

Törle tikşerenülär könne irtänge aş belän başlawnıñ törle faydaların açıp saldı:

• Tağın da äzräk awırlıqqa iyä bulu,
• Kön däwamında (дәвамында) tağın da äzräk may qullanu,
• Tağın da yuğarı ber könlek kalśiynı (кальцийны) alu,
• Köndälek cepselne tağın da kübräk qabul itü. (Xäter häm iğ’tibar öçen, biğräk tä mäktäptä uquçı balalar öçen)
• İrtä belän sälamät, qanäğätländererlek aş belän köngä başlağan çaqta kön däwamında (дәвамында) az tuqlıqlı rizıqlarnı aşaw omtılışığız äzräk bulır.

Tigez, balanslı irtänge aş ênergiya birä

Berençedän, irtänge aşnı aşamawçılarnıñ kön däwamında (дәвамында) fizik aktivlığı tağın da tübän bula häm ênergiya sarıf itüen kimetä. Sarıf itelgän ênergiya azayğan sayın zäğıyfläw qıyınlaşa. Ozaq waqıt buyı ênergiyäsez, yäğ’ni aç qalğan organizm annan soñğı aşaw waqıtında aşalğan rizıqlarnı mayğa äyländerep saqlıy. Şuşı tiskäre yoğıntılarnı (йогынтыларны) yäşämäs öçen uyanğannan soñ motlaq räweştä 1 säğät êçendä irtänge aş aşağız.

İrtänge aşnı aşawçılar aşamawçılarğa qarağanda irtä belän fizik yaqtan tağın da aktivraq. Monıñ säbäbe irtä belän aşawnıñ köngä tağın da kübräk ênergiya belän başlawlarına bulışlıq itü bulırğa mömkin.

İrtänge aşnı aşawçılar kön däwamında (дәвамында) irtänge aşnı aşamawçılarğa qarağanda tağın da kübräk kaloriy alalar, läkin tağın da aktivrak bulğannarı öçen tazarmıylar.

Uyanğaç irtänge aşnı aşap, ixtıyacıbız bulğan ênergiyanı alu fizik häm psixologik yaqtan üzebezne tağın da yaxşıraq xis itüebezne täêmin itä. İrtänge aşnı aşamağan keşelär arığanlıq, xälsezlek, konśentraśiyanıñ (концентрациянең) citmäwen, qandağı şikärneñ tübän buluın häm köne buyı yoqısızlıq kiçergän bulsa irtänge aşnı aşawçılar tağın da ênergiyäle bula. Ayıruça irtänge aşnı aşamawçılarnıñ kön däwamında (дәвамында) may häm şikâr küläme yuğarı bulğan rizıqlarnı alu teläge tağın da ciñelräk bulsa, irtänge aşnı aşawçılar appetitın tağın da yaxşıraq kontrol itä ala.

Yörägegezne saqlıy ala

İrtänge aşnı aşamawçılarnıñ yöräk awıruına duçar bulu ixtimalı aşawçılarğa qarağanda tağın da yuğarı. Tikşerenülärgä kürä, irtänge aşnı aşamawçılar tazara, bu da diabet xastalığına, yuğarı xolesterin häm yuğarı qan basımına säbäp bula ala häm bolar barısı da yöräk awıruı riskın arttıra ala.

İrtänge aşnı aşamawçılarnıñ başqa aşlarda artıq küp aşawı häm kön däwamında (дәвамында) çiktän tış küp aşap aluları uylanıla.

Xäter häm iğ’tibar öçen

İrtänge aşnı aşawnıñ konśentraśiyäbezne (концентрациябезне) täêmin itü, iğ’tibarıbıznıñ tarqaw buluın, çitkä yünältüen totqarlaw häm xäterne nığıtu kebek täêsirläre bar. Baş miyı öçen kiräkle ênergiyanı täêmin itep, öyränüne qamilläşterä. İrtänge aş aşalmağan oçraqta isä ozaqqa suzılğan açlıq waqıtı qan şikäreneñ iñ tübän däräcäsenä töşüenä säbäp bula häm baş miyınä citärlek glyukoza täêmin itelmi. Bu wazğıyät konśentraśiyäneñ (концентрациянең) azayuına, näticälelekneñ  töşüenä, citeşterüçänlekneñ kimüenä yul aça.

İrtänge aş häm olılarda, häm dä balalarda xäterne, konśentraśiyäne (концентрацияне), mäğ’lümatne êşkärtü tizlegen, fiker yörtüne, öyränü häm söyläw sälätlären qamilläşterä ala.

Diabet xastalığı riskın kimetä ala

İrtük aşaw diabet awıruına kiterä alaçaq qan şikäre tirbälüennän saqlap qala ala.

Ütkärelgän tikşerenülärdä irtänge aşnı aşawçılarnıñ diabet awıruına duçar bulu risklarınıñ tağın da tübän buluı bilgelängän. İrtänge aşnı aşamawçılarnıñ aştan soñğı şikâr häm insulin kürsätkeçläre tağın da yuğarı bula häm irtänge aşnı aşamaw insulin sizgerlegn boza. Ber ük waqıtta irtänge aşnı aşamawçılarnıñ kön däwamında (дәвамында) tağın da yışraq aç buluı häm artıq küp aşaw ixtimalı tağın da kübräk. Bu wazğıyät tä şikär metabolizmın boza. Bu bozılğanlıqlar da diabet xastalığı belän tögällänä alına.

Çäç qoyıluına qarşı köräştä bulışlıq itä ala

İrtänge aşnı aşamaw çäçneñ qoyılu ixtimalın arttırırğa mömkin. Protein yağınnan bay bulğan irtänge aş çäçne tuqlandıra häm sälamät çäç üsüenä bulışlıq itä.

Baş awırtuı häm migren belän köräşüdä yärdäm itä ala

İrtänge aşnıñ bulmawı tübän qan şikäre däräcäse (gipoglikemiya) arqasında baş awırtuna häm migrengä kiterergä mömkin. İrtänge aşnı aşamaw migrenne êtärä.

Cepsellärne alu

İrtänge aş yuğarı külämdä êri torğan cepselne alu öçen iñ yaxşı waqıt.

Tağın da yaxşıraq käyıf

Sälamät irtänge aş rux torışın, käyıfne yaxşrta ala. Tikşerenülärgä kürä, tönge yoqıdan soñ irtänge aş baş biyınegezneñ şikâr saqlağıçın tutıraçaq. İrtänge aş belän küpçelek keşe, möğayın, bäxetleräk bula häm tağın da äzräk xolıqsız bula.

Nindi irtänge aş?

İrtänge aşnıñ uñay täêsirlärennän maksimal’ däräcädä faydalana alu öçen sezne tiz aç itä torğan häm bik maylı bulğan qamır rizıqların aşawdan tıyılıp torığız. Monıñ urınına iñ yaxşı irtänge aşnıñ arış ipiyı, sır, yomırqa, pomidor, qıyar, zäytün yäki çikläwek kebek rizıqlardan torğanın belep torığız häm şuşı aşamlıqlarnı saylap alığız.

Tabib Mäxmät Uçar

Tatarça podkastlar (тавыш язмаларыбыз)

Yözem pekmezeneñ faydaları | TRT Tatarça

 

Yükäneñ nindi faydası bar? | TRT Tatarça