Êndemik (Эндeмик) ênce kefale
Bolarnı beläsezme-55/2023
Bolarnı beläsezme? 55/2023
Türkiyäneñ (Төркиянeң) êndemik balıq törlärenä bay buluın beläsezme?
Cir öslegeneñ meñnän bişe qadär mäydanğa iyä bulsa da, dön’yadağı balıq törläreneñ 2,9%ı Türkiyädä yäşi. İkençe törle äytkändä, il, üz öleşenä tigän cir küläme belän çağıştırğanda, 6 tapqır kübräk balıq törenä bay.
Türkiyäneñ (Төркиянeң) êndemik balıqlarınıñ ähämiyätle büleme, başlıça, êçke basseynnardağı küllär häm yılğalarda yäşi. İldä alarnıñ iñ populyarı isä Van ênce kefale. Ul yabıq sulıq bulğan Van küleneñ sodalı suına yaraqlaşqan. Van ênce kefalen cirlektä yılına 15 tonna tiräse totalar. Van küle tiräsendä yäşäwçe yaqınça 14 meñ keşe älege balıq arqasında kön kürä.
Van külendäge milliardlarça balıq här yıl yazın ürçü çorında çiktän tış qızıqlı küreneşlär barlıqqa kiterä. Sodalı suda yäşäwçe balıqlar uıldıqların çäçü öçen aprel’ ayı urtalarında yulğa çığa häm awır säfärdän soñ külgä tügelüçe yılğalarğa barıp citä. Uıldıq çäçü öçen töçe sularğa taba ağımğa qarşı äyterseñ oçıp diyärlek baruçı balıqlarnıñ bu köräşe qarap toruçılarnı xäyran qaldıra. Härber ana kefal’nıñ êçendä 10 meñ uıldıq bula. Balıqlar uıldıqların çäçkännän soñ 75 könlek säfärlären tögälläp qabat külgä qayta.
1996nçı yıldan birle ênce kefalen saqlaw öçen ähämiyätle êşçänleklär alıp barıla. Ärciş-Deliçay balıq böyäsendä bu êndemik törne küzätü öçen maxsus mäydan buldırıla. Anda meñnärçä keşe cıyılıp Van ênce kefaleneñ migraśiyäsen küzli. Monnan tış, Ärciştä ênce kefale migraśiyäse festivale dä ütkärelä.
