Xäterne nığıtu öçen närsä aşarğa?

 Kön buyı aşağan – êçkännärebez turıdan baş miyeneñ êşçänlek tizlege häm näticälelegenä yoğıntı yasıy. Bigräk tä mäğ’lümat saqlawçı xäterneñ üseşendä dä rol’ uynıylar. Azıq citmäw häm sıyfatsız rizıq baş miye funkśiyälärendäge xilaflıqlarğa säbäpçe bula ala.

Xäterne köçäytüçe tabiğıy çaralarnı bolay sanap kitärgä mömkin:

• Omega-3

Söläyman balığı, ala balıq, bonito, sardina şikelle omega-3 may däräcäse yuğarı bulğan balıqlarnı aşarğa tırışığız. Älege matdä Al’śgeymer xastalığı qurqınıçın kimetä, xäter yuğaltunı kirtäli, baş miyeneñ döres êşläwenä bulışa häm yöräk ritmın köyli. Omega-3 serotonin gormonı bülep çığarıp keşeneñ üz-üzen yaxşı xis itüenä öleş kertä.

• Yäşel yafraqlı yäşelçälär

Käbestä, şpinat häm brokkoli şikelle yafraqlı yäşelçälär baş miye öçen kiräkle azıqlar.

• Pomidor

Antioksidantqa bay pomidor xäterne nığıtuda bulışuçı azıq-tölek arasında urın ala.

• Ästerxan çikläwege, fındıq häm araxis

Älege çikläweklär protein häm faydalı may çığanağı. Alar yöräkkä dä, baş miyenä dä kiräkle. Tik araxisnıñ allergen buluın häm yuğarı kaloriyäle ikänen dä onıtmağız. Şul säbäple kön sayın 15-20 danä aşaw citärlek.

• Qabak orlığı

Älege azıq magniy, timer, śink häm baqırğa bay. Śink citmäwneñ Al’śgeymer xastalığı häm depressiyägä kiterüe mäğ’lüm.

• Darçin

Darçin zihenne tärtipkä sala, konśentraśiyäne arttıra häm xäterne dä nığıta.

• Yomırqa

Aqıl köçen arttıru öçen här kön irtän ber danä yomırqa aşaw tuqlanu isemlegendä bulırğa tiyeş.

• Ciläk-cimeş

Här atna ike yäisä tağın da kübräk porśiyä ciläk aşaw xäterneñ bozıluın kiçekterä ala.

• Tulı börteklelär

B törkeme vitaminnarı çığanağı bulğan börteklelär baş miye sälamätlegen saqlaw häm köçle xäter öçen kiräkle.

• Yäşel çäy

Xolesterin häm gomośistiyennı kimetep baş miye funkśiyälären saqlawğa öleş kertä.

• Yoğırt

Kal’śiyğa bay yoğırt xäterne nığıtuğa yärdäm itä. Anı yäisä başqa söt produktların kön sayın kimendä 2 porśiyä qullanırğa tırışığız.

• Zäñgär ciläk

Quyı qızıl häm şämäxä töslärdäge ciläk-cimeş häm yäşelçä aşaw zihenne arttıra häm qısqa waqıtlı xäter yuğaltunı buldırmıy. Zäñgär ciläk – bolardan berse. Şulay uq, ul stressnı da kimetä.

• B vitaminnarı

Bigräk tä B6 häm B12 vitaminnarı insul’t, demenśiyä häm Al’śgeymer awırtuları qurqınıçın kimetä. Älege vitaminnarğa bay tawıq ite, balıq, yomırqa häm yäşel yafraqlı üsemleklär aşaw kiñäş itelä.

• Qarlığan

Älege ciläktäge C vitaminı zihenneñ ütkenlegenä yärdäm itä. Qartayuğa bäyle dimenśiyä häm Al’śgeymerdan saqlıy.

• Käxwä

Kofein baş miye funkśiyäläreneñ yuğarı êşçänlegen täêmin itä. Xäterne yäş’ kileş saqlıy häm üsterä. Köndälek ike çınayaq käxwä moña yärdäm itär. Tik kofeinnı tağın da kübräk qullanu kiñäş itelmi.  

• Brokkoli

Nerv sistemasın tonusta tota, reflekslarıbıznı köçäytä, baş miye üseşen tizlätä. Bigräk tä organizmdağı toksinnarnı çığaruğa zur öleş kertä.

• Şalfey

Şalfeynıñ xäter öçen faydası zur. Bigräk tä, iğ’tibarnı tuplawda awırsınuçılar öçen bik şäp tabiğıy şifa. Şul uq waqıtta, köndälek stressnı da kimetä.

• Sport häm fizik künegülär

Sport belän şöğıl’länü, yörü yäisä yögerü dä baş miye êşçänlegenä öleş kertä.

Avtor - tabib Mäxmät Uçar