Rusiyäneñ Ukrainanı basıp aluı

Rusiyäneñ Ukrainanı basıp aluınıñ 58nçe könendä kiñ qırlı analiz yasaw zarur buldı. Bügenge köndä menä şuşı mäs’älälärneñ alğı planğa çığuın äytergä bula.

Berençese, Rusiyäneñ xärbi uñışsızlığı. Rüsiyäneñ ni original’ xäräkät planınıñ tulısınça tormışqa aşırıluın, ni dä plan uñışsız bulğan oçraqta başqa plannıñ yäki plannarnıñ ğamälgä kertelüen küräbez. Bigräk tä xärbi höcümneñ berençe könendä Ukrainada xärbi tämeklärne uñışlı räweştä bärüenä qaramastan Gostomel hawa mäydanınıñ kontrolen tulısınça üz qulına ala almawı Rusiyäneñ Ukraina êçendäge täêmin itü häm logistik liniyalarınıñ döres itep êşläwen totqarladı. Bu wazğıyät tä Rusiyä küätläreneñ äle suğışnıñ berençe könendä ük inde awır yuğaltular birüenä säbäp buldı.

Xärbi höcümneñ başınnan birle dürt töp strategik töbäkkä yünälüenä qaramastan Kiev, Xar’kov kebek suğış näticäsen üzgärtü mömkinlege yuğarı bulğan töbäklärdä Rusiyä uñışlı bula almadı. Mariupol’dä bik ozın köräş buldı, läkin şähär tulısınça yuq itelgännän soñ ğına urıslar kontrol’ne öleşçä urnaştıra aldı. Xerson häm Melitopol’ töbäklärendä dä suğış Rusiyä öçen kötelgänneñ näq’ kire yünäleşendä buldı. Kiev, Çernigov, Sumı, İrpin, Xar’kov kebek töbäklärdän isä Rusiyä xärbi köçläre çigenergä mäcbür buldı.

Qalğan waqıtnı iğ’tibarğa alğan çaqta Rusiyä armiyasınıñ mäydandağı xärbi êşçänlegeneñ zäğıyf, köçsez buluı, standart operaśiya prośeduraların awır başqaruı kürenä. Şul uq waqıtta urtaq xäräkät prinśiplarına bäyle bulu ölkäsendä uñışlı bula almağanı kebek hawa kontrolen häm östenlegen dä täêmin itä almawı kürengän Rusiyäneñ propaganda suğışında da täêsirle bula almawı añlaşıla.

Rusiyä Qara diñgez flotınıñ iñ möhim êlementı häm yöräge bulğan “Mäskäw” isemle kreysernıñ suğışnıñ 51nçe könendä yuğaltıluı isä suğış däwamında Rusiyäneñ xärbi prestijına, däräcäsenä awır zıyan kiterde.

Suğış qırındağı xärbi qıyınlıqlar häm uñışsızlıqlar Rusiyäne Ukraina plannarın üzgärtergä mäcbür itte. Yaña plan - Donbass töbägendä tulısınça kontrol’ urnaştırılıp, biredäge cömhüriyätlärneñ Ukrainadan alınuı.

Rusiyä belän bäyle başqa möhim mäs’älä isä iq’tisadi nıqlığınıñ zäğıyflänelüe.  Awır häm kiñ qolaçlı iq’tisadi çikläwlär, êmbargolar tirän yoğıntılarnıñ barlıqqa kilüenä häm Rusiyä östendä awır basımnıñ xasil buluına säbäp buldı. Bu wazğıyät yaqın waqıtta iq’tisadi krizisnıñ artuına säbäp bulaçağı kebek ozaq waqıt êçendä Rusiyäneñ global’ köç büleneşendä zäğıyf iq’tisad buluına säbäp bulaçaq.

Suğış yaña êtapqa kergän şuşı çorda Rusiyä, bälki, barı tik xärbi qazanışlarğa ireşä alaçaq, läkin strategik näticäläre yağınnan tağın da zurraq qarşılıqlar belän oçraşaçaq.

Murat Yäşiltaş

SETA säyäsät, iq’tisad häm cämğiyät tikşerenüläre waqıfınıň iminlek tikşerenüläre direktorı, yazuçı, dośent, doktor