ABŞ-ın Avrasiya bölgәsi ilә bağlı yürütdüyü siyasәt

‘‘Avrasiya gündәmi’’ proqramının bu hissәsindә Amerika Birlәşmiş Ştatlarının Avrasiya bölgәsi ilә bağlı yürütdüyü siyasәti qiymәtlәndirәcәyik.

Amerika Birlәşmiş Ştatlarının dövlәt katibi Mayk Pompeo  31 yanvar-3 fevral tarixlәri arasında Ukrayna, Belarus, Qazaxıstan vә Özbәkistana sәfәr edib. Son dövrlәrdә Amerika Birlәşmiş Ştatlarının Asiya bölgәsindәn çıxdığı müşahidә olunsa da, Mayk Pompeonun  bölgәyә etdiyi sәfәrlәr bunun tam  әksini sübut edir.  Xüsusilә hәyata keçirilәn sәfәrlәrә diqqәt yetirәk.

Amerika Birlәşmiş Ştatlarının dövlәt katibi ilk olaraq Ukraynaya sәfәr etdi. Ukrayna Rusiya ilә mübarizә mәsәlәsindә Amerika Birlәşmiş Ştatları vә Avropa İttifaqına söykәnir. Lakin Ukrayna ilә Amerika Birlәşmiş Ştatları arasındakı münasibәtlәrinin hazırda yüksәk sәviyyәdә olduğunu  deyә bilmәrik. Strateji olaraq ifadә edilәn ikitәrәfli münasibәtlәrә baxmayaraq Amerika Birlәşmiş Ştatları Kiyevә yeni sәfir vә Ukrayna mәsәlәlәri üzrә nümayәndә  tәyin etmәyib. Ukraynanın yeni seçilmiş prezidenti Vladimir Zelenski Donald Trampa qarşı başlanılan  impiçment araşdırmasında Ukraynanın adı çәkildiyi üçün bu ölkәyә ilk sәfәrini hәyata keçirә bilmәyib. Bütün bu proseslәrә rәğmәn ikitәrәfli münasibәtlәrin davam etdirilәcәyini vә Amerika Birlәşmiş Ştatlarının Avrasiya ilә bağlı yürütdüyü siyasәtdә  Ukraynanın yerinin başqa olduğunu söylәyә bilәrik.

ABŞ dövlәt katibi Mayk Pompeo fevralın 1-dә Belarusa sәfәr edib. ABŞ dövlәt katibi 26 il sonra Rusiya ilә bütövlәşmә vә energetika  mәsәlәlәrindә razılıq әldә edә bilmәyәn Belarusa ilk dәfә sәfәr edib.

Mayk Pompeo sәfәr çәrçivәsindә Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko ilә görüşüb. Görüşdә Amerika Birlәşmiş Ştatlarının yeni sәfirliyinin inşası, yeni sәfirlәrin tәyinatı, neft ixracı kimi mövzular gündәmә gәlib. Bu sәfәrin  ikitәrәfli münasibәtlәrin qısa zamanda normallaşmasını tәmin edә bilmәyәcәyini deyә bilәrik.

Amerika Birlәşmiş Ştatları dövlәt katibi Mayk Pompeo fevralın 2-dә isә Qazaxıstan lideri ilә Nur-Sultan şәhәrindә bir araya gәlib. Görüşdә Qazaxıstanda fәaliyyәt göstәrәn ABŞ şirkәtlәri, ikitәrәfli iqtisadi әlaqәlәr vә Çinin azlıq tәşkil edәn etnik qruplara qarşı yürütdüyü siyasәt gündәmә gәlib. Amerika Birlәşmiş Ştatlarının dövlәt katibi fevralın 3-dә dә Özbәkistanın paytaxtı Daşkәnddә ölkә lideri ilә görüşüb vә (C5+1) toplantısına da qatılıb.

2018-ci ilin mәlumatlarına görә, Amerika Birlәşmiş Ştatları ilә Ukrayna arasındakı ticarәt dövriyyәsinin hәcmi 4 milyard, Qazaxıstanla 2,1 milyard, Belarusla 500 milyon vә Özbәkistanla 300 milyon dollardır. Yeri gәlmişkәn qeyd edәk ki, bu ölkәlәr ABŞ üçün böyük әhәmiyyәt kәsb edir. Xüsusilә Rusiyanı әhatә etmәk baxımından bu ölkәlәr olduqca әhәmiyyәtlidir.

Qeyd edәk ki, Amerika Birlәşmiş Ştatları yanvarın 29-da Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar paketini açıqlayıb. Adı çәkilәn ölkәlәrin dә ABŞ-la әlaqәlәrә böyük әhәmiyyәt verdiyini deyә bilәrik.

Türkiyә Avrasiyanın әhәmiyyәtli ölkәlәri olan Ukrayna, Belarus, Özbәkistan vә Qazaxıstanla әlaqәlәrini inkişaf etdirәrәk bölgәdәki mövqeyini güclәndirir. Bölgәdәki ölkәlәrlә hәmfikir olmaq bütün bölgәnin faydasınadır. Türkiyә prezidenti Rәcәb Tayyib Әrdoğanın bu il Ukrayna vә Belarusa sәfәr etmәsi, Qazaxıstan vә Özbәkistan liderlәrini ölkәyә dәvәt etmәsi buna xidmәt edәcәk.