Kun tahlili 05- qism

Turkiyaning terrorga kurashida yangi bosqich Zaytun novdasi nomli operatsiya         

Turkiya  ham milliy xavfsizligi hamda Suriyaning tuproq  yaxlitligiga jiddiy bir tahdid sifatida ko’rgan PKKning Suriya qanoti bo’lgan PYD/YPGga qarshi uzoq muddatdir keng ko’lamli bir harbiy operatsiya uchun tayyorgarlik ko’rmoqda edi.

Kelingan bosqich  esa terror tarmog’ining g’arb uchidagi Afrin Turkiyani  harakatga o’tkazdi.

Turk qurolli kuchlar (TQK) uzoq bir muddatdir hududga harbiy kuchlarini   tashir ekan, Idlibda Afrinning janubida  joylashgan mintaqani o’rab olmoqchi. Uzoq zamondir tayyorgarliklar davom etgan harakat, Prezident Erdo’g’anning “ Afrin harbiy operatsiyasi sohada fe’lan boshladi “ deb bergan  bayonotining ortidan  qisqa muddat  ichida  20- yanvar kuni soat 17:00da harbiy operatsiyaga boshlandi. Operatsiyasini  Zaytun novdasi deb tanitdi.

Afrin, Turkiya bilan chegarasida muhim bir geosiyosiy jihatdan  ahamiyat kasb etmoqda. Suriya bo’ylab, 2004 yilida aholi  ro’yxatdan o’tkazishiga ko’ra, Afrin hududida 64.758 kishi markazda istiqomat qilar ekan tuman bo’ylab 172.095 kishi yashamoqda edi.

Afrin Asad rejimi tomonidan havo hujumiga uchramasligi sababli  nisbatan  yana xavfsiz bo’lishi mintaqaga ko’plab odamning ko’chishiga  sabab bo’lgan edi. Holi hozir Afrin mintaqasida bo’lgan aholi  300 ming borgani taxmin etilmoqda. Tashkilot uchun bu mintaqa O’rta yer dengizga chiqish nuqtasi sifatida ko’rilmoqda.

Bundan tashqari  Afrindan Turkiya Amanos tog’lari orqali logistik  ta’minlash liniyasi tashkil etib va qurol yuborishni  ta’min etishdi. TQK va xavfsizlik kuchlari hozirgacha Afrindan mintaqaga o’tgan 40dan ziyod terroristni mintaqada bartaraf qildi.

PKK/ KJK/ PYD- YPGga oid boshpana , va o’q dori ombori sifatida foydalangan 108 operatsiyaga  ishtirok etgan 72 samolyot tomonidan yo’q qilindi. Harbiy operatsiyada   Afrindagi PKK terroriga qarshi keng ko’lami bir harbiy operatsiya  boshlanish ishoralari berildi.

TQK va Turkiya himoya qilgan Suriya muxoliflari Zaytun novdasi  harbiy operatsiyasining 2- kunida   quruqlik harakatini  boshlatib ko’plab hududni nazorat etishga boshladi. Kelgusi kunlarda harbiy operatsiyaning birinchi maqsadi tog’ hududidagi yerlardagi tepalar ekanligi bildirildi.

YPGning kutmagan va eng qiyin jabhaga qarshi operatsiya boshlatib, harakatning strategik jihatdan muhim ishoralarini  berdi.

Tog’lik hududdagi tepalar  qo’lga olinib, YPGning qochishiga to’siq bo’lishga harakat qilinmoqda. Tepaliklar qo’lga kiritilgandan keyin TQK va Turkiya himoya qilgan Suriyalik muxoliflar, YPGni mintaqadan butunlay tozalash bosqichiga o’tiladi. Boshqa tomondan diqqat qaratgan bir xususiyat  esa, harakatning  8 farqli jabhadan davom etishidir. YPG ayni lahzada ko’plab jabhada urushishga majburlab kuchlarining yetarsiz qolishini ta’min etishdir.

Hozirgacha muvaffaqiyat bilan ijro etilgan va 5  kun to’lgan harakatda terror tashkiloti PKK/PYD esa asimetrik- hibrid urush texnikasi bilan qarshilik ko’rsatib, aholi punktlari va mahallalarga chekinib tinch  aholidan  qalqon sifatida foydalanmoqda.

 Terror tashkilot tinch aholini jonli qalqon sifatida foydalanib o’z zararlarini  kamaytirishga  harakat qilmoqda. Hamda bu shaklda  tinch aholi o’limini ta’min etadi. Shu bois xalqaro bir qora propaganda jarayonini  amalga oshirmoqchi. Tashkilot mansablari tomonidan Afrin markaz va qishloq hududlarida  tinch aholini mintaqani tark etishiga ruxsat  bermaslik asosiy maqsadi.

Harbiy operatsiyaning harbiy jihati bilan bir qatorda diplomatik jihati  ham  diqqat qaratmoqda.

Rossiya, Suriya havo sohasini rejim bilan  kelishuv doirasida o’z nazoratida tutishga davom etmoqda.  Mintaqada nazorat nuqtalariga ega bo’lgan  Rossiyaning Turkiyani yana kichik ko’lamda bir harbiy operatsiyaga ko’ndirishga harakat qilmoqda. Faqat Turkiyaning Afrindagi terror tahdidini doimiy ravishda bartaraf qilish uchun keng ko’lamli bir tozalash   operatsiyasi kerakli ekanligi oshkor.

Rossiya bilan davom etgan aloqaga qo’shimcha ravishda  Turkiya, AQSh, Yevropa ittifoqi o’lkalar va ko’rfaz o’lkalari bilan jadal bir shaklda  diplomatiya yuritilmoqda. Harbiy operatsiya  boshlagandan keyin, ko’plab o’lkaning favqulodda va muxtor elchilari  Tashqi ishlar vazirligiga chaqirilib  harbiy operatsiya borasida ma’lumot berildi.

Boshqa tomondan Fransiyaning Zaytun novdasi  nomli harbiy operatsiyasining BMT xavfsizlik kengashiga olib borish tashabbusi, Turk Tashqi ishlar vazirligi  diplomatik tashabbus bilan Suriyadagi insoni jihati muhokama qilinadigan holga keldi. Bundan tashqari PKK himoyachisi ba’zi muhitlar Zaytun novdasi  nomli harbiy harakatni  kun tartibga olib kelish yana Turk tashqi ishlar  vazirligi tashabbusi bilan to’sqinlik qilindi.

AQShdan Zaytun  novdasi  nomli harbiy operatsiyasiga qarata ko’plab farqli izohot kelar ekan, umuman Zaytun novdasi  nomli harbiy harakatdan mamnun bo’lmagani ko’rilmoqda. Angliya, Germaniya va NATO  Zaytun novdasi harbiy operatsiyasini qonuniy sifatda ko’rishga  qaramasdan, Rossiya, AQShning Suriyadagi e’tiborsiz uslubini javobgar deb ko’rmoqda. Dastur muallifi Jan Ajun.