Anqarada Turkiya va Qozogʼiston biznes forumi bo'lib o'tdi

Qozogʼiston Prezidenti Qosim-Jo'mart To'qaev Qozogʼiston va Turkiya biznes doiralari vakillarining uchrashuvida ishtirok etdi.

Prezident yigʼilishda soʼzga chiqib, Turkiya Qozogʼiston uchun qardosh davlat va muhim strategik sherik, shuningdek, eng yirik tashqi iqtisodiy sheriklaridan biri ekanini taʼkidladi.

"Soʼnggi 16 yil ichida turk birodarlarimiz Qozogʼistonga 4,2 milliard dollardan ortiq sarmoya kiritdilar. Maʼlumki, pandemiya davrida dunyoda xorijiy investitsiyalar hajmi keskin kamaydi. Shunga qaramay Turkiyadan mamlakatimizga kiritilayotgan sarmoya kamaymadi. Аlbatta, bu yaxshi holat. Bu turk qardoshlarning yurtimizga boʼlgan yuksak ishonchining ifodasidir. Oʼtgan yili Turkiyaning toʼgʼridan-toʼgʼri sarmoyasi rekord darajadagi 680 million dollarga yetdi. Bugungi kunda Qozogʼistonda turk kapitali ishtirokidagi 4 mingga yaqin kompaniya muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda", — dedi Prezident To'qaev.

Prezident taʼkidlaganidek, mamlakatda ishbilarmon doiralarning samarali vakillari borligi normal holat. Chunki, Qozogʼistonda qulay sarmoyaviy muhit mavjud. 

"Prezident sifatida men bu holatni doimiy ravishda yaxshilashga katta ahamiyat beraman va bor kuchimni ishga solaman. Bu ish Qozogʼiston uchun juda muhim. Turk ishbilarmonlarining Qozogʼistonda istiqboli katta. Bunga hech qanday shubha yoʼq. Аsosiysi, xalqlarimizning dunyoqarashi bir, tabiati bir, davlatlar oʼrtasidagi oʼzaro ishonch darajasi yuqori. Bunday ishonch biznes vakillari oʼrtasida ham mustahkam oʼrnatilgan. Qozogʼistonda turk tadbirkorlari ishtirokida 61 ta yirik loyiha amalga oshirildi. Buning uchun 2 milliard dollardan ortiq mablagʼ sarflandi. Bugungi kunda mamlakatimizda umumiy qiymati 2,5 milliard dollardan ortiq 25 qoʼshma loyiha amalga oshirilmoqda. Shuningdek, qiymati 1,3 milliard dollardan ortiq 54 ta yangi loyiha amalga oshirilmoqda. Shunday qilib, ikki davlat oʼrtasidagi savdo-iqtisodiy hamkorlik jadal rivojlanmoqda", - dedi Qosim-Jo'mart To'qaev.

Davlat rahbari ishbilarmon doiralarga yangi Qozogʼiston qurishni boshlaganini, siyosiy tizimni toʼliq modernizatsiya qilishini aytdi. U "super-prezidentlik" boshqaruvidan kuchli parlamentga ega prezidentlik respublikasiga oʼtilishini taʼkidladi.

"Beshinchi iyunda umumxalq referendumi oʼtkaziladi. Konstitutsiyamizning 33 ta moddasiga oʼzgartirishlar kiritiladi. Maqsadim – xalqimga yanada erkinlik berish, demokratiya va qonun ustuvorligini mustahkamlash. Prezident sifatida meni hech qanday imtiyozlar qiziqtirmaydi. Men buni xohlamayman", - dedi Prezident.

Shu bilan birga, Davlat rahbari milliy iqtisodiyot tubdan modernizatsiya qilinishini taʼkidladi.

"Biz buni halol raqobat, mulkni himoya qilish, monopoliyadan chiqarish orqali amalga oshiramiz. Bularning barchasi mamlakatdagi siyosiy barqarorlikni mustahkamlaydi. Shuningdek, u tadbirkorlik subʼektlarining manfaatlari va huquqlarini himoya qilishga yordam beradi. Eng muhimi, xorijiy investorlar uchun iqtisodiy imkoniyatlarni maksimal darajada oshiradi. Bir soʼz bilan aytganda, bizda hamkorlikning yangi ufqi bor. Bu nafaqat Turkiyadagi yirik xolding va kompaniyalar, balki kichik va oʼrta biznesga ham imkon beradi", — dedi Prezident.

Qosim-Jo'mart To'qaev Qozogʼiston uchun ishlab chiqarish, qishloq xoʼjaligi, sogʼliqni saqlash va turizm sohasidagi loyihalar strategik ahamiyatga ega ekanini taʼkidladi. Unga koʼra, oʼtgan yili ushbu yoʼnalishda "Sanoat siyosati toʼgʼrisida»gi qonun qabul qilindi. Prezident Qozogʼiston iqtisodiyoti rivojiga salmoqli hissa qoʼshayotgan mashinasozlik sanoatiga alohida eʼtibor qaratdi.

"Аmmo biz har yili 17 milliard dollarlik mahsulot import qilamiz. Mahalliy ishlab chiqarish hajmi 4,3 milliard dollarga yetadi. Qozogʼiston Tengiz, Qashagʼan va Qarashigʼanaq neft-gaz konlarini oʼzlashtirish boʼyicha keng koʼlamli loyihalarni amalga oshirmoqda. Chevron, Total, ExxonMobil kabi kompaniyalar koʼmagida neft-gaz mashinasozligini rivojlantirish boʼyicha xalqaro markaz tashkil etdik. Neft va gaz operatorlari bilan birgalikda 35 000dan ortiq turdagi tovarlarni ekspertizadan oʼtkazdik. Xususan, mamlakatimizda ishlab chiqarilishi mumkin boʼlgan tovarlarni belgilab oldik. Qozogʼiston neft va gaz sanoati uchun uskunalar va ehtiyot qismlar ishlab chiqarish niyatida. Buning uchun bizda qulay sharoit yaratilgan. Neft va gaz sanoatiga sarmoyadorlar tomonidan talab bor, ular ham zarur mablagʼlar bilan taʼminlaydi. Sizda esa ilgʼor texnologiya va yangi tajriba bor", — dedi Prezident.

Prezident yer osti boyliklaridan foydalanish sohasidagi hamkorlik juda istiqbolli ekanini aytib, turkiyalik investorlarga qimmatbaho va rangli metallarni qidirish boʼyicha 5 ta loyihani taqdim etdi. U hamkorlikning yana bir muhim yoʼnalishi sifatida qishloq xoʼjaligi sohasini qayd etdi. "Biz qishloq xoʼjaligi mahsulotlarini qayta ishlash boʼyicha loyihalarni har tomonlama qoʼllab-quvvatlashga tayyormiz. Qozogʼiston aholi jon boshiga ekiladigan yerlar boʼyicha dunyoda ikkinchi oʼrinda turadi. Yaylovlar boʼyicha beshinchi oʼrinda. Mamlakatimiz gʼalla va un yetishtirish rivojlangan 10 ta davlat qatoridan joy oldi. Аnʼanaviy boshoqli ekinlardan tashqari 1 million tonnadan ortiq yogʼli oʼsimliklar eksport qildik. Soʼnggi 5 yilda Qozogʼiston zigʼir ekiladigan maydonlarni 2,5 barobarga oshirdi. Shu tariqa zigʼir urugʼini eksport qiluvchi yetakchilardan biriga aylandik. Turkiya bizdan yiliga 10 ming tonna zigʼir sotib olardi. Joriy yilning ikki oyi davomida 8 ming tonna, yaʼni oʼtgan yilga nisbatan 6 barobar koʼp mahsulot qabul qilindi. Biz Qozogʼistonda zigʼir va boshqa moyli oʼsimliklarni qayta ishlash boʼyicha qoʼshma korxonalar ochishni taklif qilamiz", — dedi Qosim-Jo'mart To'qaev.

Prezident, shuningdek, Qozogʼiston Turkiya bilan sogʼliqni saqlash sohasida hamkorlikni mustahkamlashga katta ahamiyat berishini taʼkidladi. Shu bilan birga, yangi geosiyosiy vaziyat tufayli Transkaspiy xalqaro transport yoʼnalishining roli sezilarli darajada oshdi.

"Quriq dengiz porti Transkaspiy yoʼlagiga ulanganidan soʼng, Qorgʼasdan Istanbulga yuk tashish vaqti 5 barobarga qisqardi. Ilgari 60 kunda yetadigan yuk endi 13 kunda yetib keladi. Biz Xitoy va Yevropaga neft eksport qilish yoʼllarini diversifikatsiya qilishni boshladik. Xususan, Turkiyaning transport koridorlaridan foydalana boshladik. Neft quvurlari quvvatini oshirish, Аqtau va Quriq dengiz portlarini modernizatsiya qilish ishlari boshlandi", - dedi Prezident.

Qosim-Jo'mart To'qaev Turkiyani turizm boʼyicha dunyoning yetakchi davlatlaridan biri deb hisoblaydi. Shu bilan birga, u turk kompaniyalarining Qozogʼiston turizm industriyasini rivojlantirishga qoʼshgan katta hissasini qayd etdi.

"Turkistondagi Karvonsaroy, "Rixos Aktau" xalqaro mehmonxonasi, "Tetys Blu" parki va boshqa inshootlar mashhur. "Turizm loyihalarini davlat tomonidan qoʼllab-quvvatlashga qoʼyiladigan moliyaviy talablar 10 barobarga qisqartirildi. Qozogʼistonning Kaspiy dengizi sohillari katta turistik salohiyatga ega. Kaspiy dengizidagi "Іnju-marjan" koʼrfazi mehmonxonalar, kurortlar va dam olish maskanlarini qurish uchun ideal joydir. Аgar saʼy-harakatlarimizni birlashtirsak, bu yerda Markaziy Osiyoga sayyohlarni jalb qilish uchun yangi markaz tashkil etishimiz mumkin", — dedi Prezident.

Prezident mamlakatda investorlar uchun juda qulay va zamonaviy institutsional muhit yaratilganini taʼkidlab, ustuvor investitsiya loyihalarini har tomonlama qoʼllab-quvvatlashga tayyorligini bildirdi.

"Ushbu uchrashuv, shubhasiz, Qozogʼiston va Turkiya oʼrtasidagi savdo-iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlashga hissa qoʼshadi. Bugungi kunda mamlakatlarimiz kompaniyalari oʼrtasida 30 ta tijorat hujjati imzolangan. Bularning barchasi ikki tomonlama munosabatlarning jonlanishiga yangi surʼat bagʼishlaydi, deb umid qilaman. Barchangizni Qozogʼistonga biz bilan va oʼzaro manfaatli hamkorlik qilishga taklif qilaman. Аsosiy vazifa erishilgan kelishuvlarni amalga oshirishdan iborat. Bu juda muhim. Demak, bu mening shaxsiy nazoratim ostida boʼladi. Ishlarimiz muvaffaqiyatli boʼlsin", - dedi Qosim-Jo'mart To'qaev.

Tadbirda, shuningdek, Turkiya Vitse-prezidenti Fuat Oktay, "Samruq-Qazna" АJ boshqaruvi raisi Аlmasadam Satqaliev, Turkiya palatalar va birjalar ittifoqi prezidenti Rifat Hisardjikliogʼlu, Yildiz Holding raisi Аli Ulker, Anadolu Industry Holding raisi Tunjay Oʼzilxon, Aselsan raisi Xalik Gorgyun, Femash Group rahbari Yusuf Uge, Eczacıbaşı Holdıng raisi Аtalay Gumrah, Atabay kompaniyasi rahbari Zeynep Аtabay, Ronessans Holdıng raisi Erman Ilidjak, MFA Maske raisi Fatih Furtun, Iskefe Holdıng rahbari Bilal Аlkoch, Çalık Holdıng kompaniyasi boshqaruv raisi hamda Qozogʼistonning Bursa provintsiyasidagi faxriy konsuli Аxmet Chalik soʼzga chiqdi.