Kun tahlili 38- qism

14 May saylovlar va natijalari

Turkiya tarixiy ahamiyatga ega saylovni demokratik etuklik bilan amalga oshirdi. Turkiyadagi saylovlarni butun dunyo poytaxtlari diqqat bilan kuzatdi. Saylovda 88,92 foiz ishtirok bilan milliy iroda sandiqda aks etdi va turk demokratiyasi yana bir bor kuchini ko’rsatdi. Prezident Erdog’an ikkinchi o’rindagi Kilichdarog’luni 49,5 foizga 5 ballga ortda qoldirdi. Yana Xalq ittifoqi deputatlari soni 322 nafarga yetdi, majlisning ko‘pchilik qismi esa 49,5 foizni tashkil etdi. Bu natijalar Erdo‘g‘anning ikkinchi bosqichga kamida uchta ustunlik bilan borishini bildiradi:Parlament ko'pchiligi, birinchi o'rin va aniq farq. Bu faollik bilan 0,5 foiz qo'shimcha ovozga muhtoj bo'lgan Erdo'g'anning ikkinchi turda osonlik bilan g'alaba qozonishi kutilmoqda.  Aslini olganda, Erdo’g’anning partiya qarorgohida balkonda qilgan nutqidagi inklyuziv va o’ziga ishongan nutqi bu qulaylikni ko’rsatdi. Bu ham ikkinchi bosqich kampaniyasining yaxshi boshlanishi edi.

  SETA / Tashqi siyosat tadqiqotlari direktori Muallif Prof. Dr. Murat Yeshiltashning bu boradagi fikr va mulohozasini taqdim etamiz...

Muxolifat esa ko'p parametrlarda yutqazgandek. Muxolifatning saylov oldidan o'zining aks-sado xonalarida, so'rov kompaniyalari va ijtimoiy tarmoqlarda ko'targan umidlari saylovchilarning ruhiy tushkunligiga sabab bo'ldi. Birinchi turda 55 foiz ovoz bilan g’alaba qozonish uchun ham parlamentdagi ko’pchilik, ham Kilichdarog’lu tomonidan turtki bo’lgan saylovchilarning reaksiyasi CHP va Kilichdarog’lu tomon yo’naltirilishini kutish mumkin.Saylov kechasi muxolifat vakillarining bayonotlari nafaqat o'z saylovchilarining kayfiyatini buzdi. Imomo'g'li, Yavash va Kilichdarog'luning saylov natijalari haqidagi ma'lumotlarga zid da'volari (ular Kilichdarog'luni 13-prezident deb e'lon qilishdi) ikkinchi tur uchun juda yomon boshlanish bo'ldi.  Muxolifat xuddi yangi saylovga ketayotgandek kampaniya tayyorlamoqchi bo'ladi. Erdog'andan farqli o'laroq, ikkinchi davra saylov kampaniyasini birinchi oqshomda salbiy joydan boshladilar.Kilichdarog'luning 1 daqiqa 51 soniya ichida ikki hokim va 5 lider bilan sahnaga chiqa turib, ayta oladigan bir necha so'zlari Erdo'g'anni ayblash va "ikkinchi turga chiqamiz" degan da'vodan boshqa narsa emas edi. Kilichdarog'lu "Men shu yerdaman" videosi bilan ikkinchi turdan ko'ra CHP rahbariyatiga xabar bergandek. Qilichdarog'lu uchun Millat ittifoqi partiyalari saylovchilarni ikkinchi turga olib chiqish juda qiyin bo'ladi.

Kilichdarog'lu, yaqin kunlarda 44 foizga ishora qilib, yaxshi natijalarga erishganini da'vo qilsa-da, prezidentlikka nomzod ko'rsata oladigan partiya CHPning 25 foizda qolishi jiddiy nuqson.Bu natija CHP ro'yxatiga 4 ta o'ng partiyani kiritgan bo'lsa ham erishgan nuqtadir.O'ng partiyalar 34-35 deputat chiqarib, yaxshi savdolashganini ko'rsatdi, ammo CHP saylovchilari bu partiyalarga chidaganliklari uchun hech qanday mukofot ko'ra olmadilar.  Akshener, Kilichdarog'luni g'alaba qozonmaydigan nomzod deb e'lon qildi, ko'rinib turibdiki, u haq edi. Imomo'g'li o'z o'rnini egallagan Yavash bilan partiya raisi bo'ladimi yoki yo'qmi, hozircha bilmaymiz.

Saylovning yana bir muhim natijasi millatchi saylovchilarning siyosiy tenglamalardagi salmog‘idir. Avvalo, MHP 10 foiz ovoz olib, bizni emas, ba'zi so'rovchilarni yana hayratda qoldirdi.Yaxshi  partiyasi 10 foizga yaqin ovozga ega bo'ldi va O’gan ikkinchi turning 5 foizdan oshib, millatchi saylovchilar tomonidan shakllantirilishini ko'rsatdi. Xalq  ittifoqi  ko‘pchilikni qo‘lga kiritgani va HDP (YSP) 8 foizga tushgani bilan YSPning asosiy o‘rinni egallash da’vosi butunlay yo‘qolgandek. Aksincha, YSP bilan harakat qilayotgan nomzod yutqazishi aniq bo'ldi.

Shubhasiz, 14-may saylovlarida g‘olib Erdo‘g‘an va AK Partiyadir. 21 yillik hokimiyat yukiga qaramay, AK Partiya 35 dan ortiq ovoz oldi, Xalq ittifoqi esa 50 foizga yetib, majlisda koʻpchilikni tashkil qildi.

  Erdog'an ikkinchi bosqichga juda oson o'tmoqda. Yana MHPning 10 foizi, Qayta boylikning 2,8 foizi va BBPning 1 foizi Erdo'g'an bilan birga harakat qilgan partiyalarning g'alaba qozonganini ko'rsatmoqda. Erdo‘g‘anning yangi g‘alabasi faqat avvalgi saylovlardagi muvaffaqiyatlari bilan raqobatlashadi. Bir partiyaning bir lider bilan 26 yillik uzluksiz demokratik boshqaruvi na Turkiya, na dunyo tarixida bir ilk sifatida tarixga kirdi.

Ikkinchi tur natijalari Turkiya siyosatiga tegishli ko'plab mavzularni yana kun tartibiga olib chiqadi.

SETA / Tashqi tadqiqotlar direktori Muallif Prof. Dr. Murat Yeshiltashning bu boradagi  fikr va mulohozasini taqdim etdik...

​