Kun tahlili 37 qism
14-may kuni bo'lib o'tadigan Prezidentlik va Parlament saylovlari Turkiya uchun muhim ahamiyatga ega, ittifoqlarning pozitsiyalari ko'plab mavzularda o'zgarmoqda, yangi Turkiya orzulari bir-biridan farq qiladi.
Kun tahlili 37 qism
SAYLOVLAR VA TERRORIZMGA QARSHI
Turkiyada saylov marafoni nihoyasiga yetmoqda. 14-may kuni bo'lib o'tadigan Prezidentlik va Parlament saylovlari Turkiya uchun muhim ahamiyatga ega, ittifoqlarning pozitsiyalari ko'plab mavzularda o'zgarmoqda, yangi Turkiya orzulari bir-biridan farq qiladi.Biroq, bu mavzular orasida terrorizmga qarshi kurash, ehtimol, eng muhim farqlardan biridir. Erdog'anning prezidentlikka qayta saylangan tenglamasida mavjud terrorga qarshi kurash paradigmasining davom etishini taxmin qilish mumkin, ammo Kamol Kilichdarog'lu g'alaba qozongan bir vaziyatda bu doirada jiddiy noaniqliklar va xavotirlar mavjud.
SETA / Tashqi siyosat tadqiqotchisi Jan AJUNning ushbu mavzu bo'yicha fikr va mulohozasini taqdim etamiz...
Yaqin Sharq geografiyasida kuch o'yinlari doimo to'qnashuvlar va tartibsizliklar asirliklari ostida shakllanar ekan, Turkiya uchun ham shunga o'xshash vaziyat haqida gapirish mumkin. Mintaqaviy aktyorlar va global kuchlar nuqtai nazaridan, Yaqin Sharqdagi manfaatlarni himoya qilish uchun ishonchli shaxslardan foydalanish odatiy holga aylangan. Shu nuqtai nazardan aytish mumkinki, PKKning Turkiyada terror tashkiloti sifatida namoyon boʻlishidan soʻng uning Suriya, Iroq va Erondagi quyi tashkilotlarining paydo boʻlishi, Turkiyaning hokimiyat tabiati bilan bogʻliq kurash sahifasida paydo boʻldi.
Terror tashkiloti PKK Turkiyaga qarshi, ayniqsa Asad rejimiga aloqador aloqalar tomonidan uyushtirildi va foydalanildi. O'nlab yillar davomida terrorizm tufayli minglab odamlar hayotdan ko'z yumdi.Tashkilotning Suriya tuzilishi esa 2011-yilda o'lkada bo'lgan fuqarolar urushidan foydalanib, kuchayib, faoliyatini yo'lga qo'ya boshladi. Tashkilot Suriyada YPG nomi bilan qurolli bo’linmalar tuzib, Afrin, Ayn al-Arab va Hasaka hududlarini nazorat qilib, u yerda kantonlar tashkil qildi.PKK Suriyadagi o'zgarishlarni katta imkoniyat sifatida o'qidi. Qandildagi KCK tuzilishi, Imralidagi Abdulla O'jalan ham, Turkiyadagi siyosiy kengaytmalari ham PYD/YPGni asosiy chiqish nuqtasi sifatida ko'rdi.Turkiyadagi “yechim jarayoni”dan foydalangan tashkilot butun kuchini Suriyaga olib bordi.
Turkiyada 2016-yil 15-iyuldagi davlat to‘ntarishiga urinishning hal qiluvchi omillaridan biri Suriya edi.Turkiya uzoq yillardan beri qiyin bir geografiyada barqarorligini saqlab buyuk davlat bo’lish uchun kurashayotgan bo’lsa, oxirgi yillarda qo’ygan qadamlari bilan global aktyor bo’lish yo’lida ham qadamma-qadam olg’a bormoqda.Terror har doim Turkiyaga qarshi, Turkiyaning global kuch bo'lish idealiga qarshi vosita sifatida paydo bo'lgan.Bu doirada, FETO tomonidan amalga oshirilmoqchi bo'lgan 15-iyul davlat to'ntarishiga urinishning asosiy maqsadi; Turkiyaning qarama-qarshi deb ko'rilgan va hazm bo'lmaydigan yangi tashqi siyosatini ortga qaytarish, Suriyada yo'qdan yaratilmoqchi bo'lgan terror davlatiga aralashishning oldini olish sifatida ko'rish kerak.
Turkiyaning 15 iyuldan so‘ng Prezident Erdo‘g‘anning qat’iy siyosiy irodasi bilan yangi xavfsizlik doktrinasini qurish orqali Suriyada yirik transchegaraviy harbiy operatsiyani boshlashi mohiyatan bu harakatga javobdir. Shu nuqtai nazardan, 15-iyul bizning oldimizda katta voqea sifatida turibdi. Ham FETOning kirib kelgan strategik muassasalaridan tozalanishi, ayniqsa xavfsizlik byurokratiyasi, ham PKK/YPG terror tashkilotlariga qarshi faol kurash olib borildi.U yangi asrda terrorizmga qarshi kurash kontekstida Turkiyani global kuchga aylantiradigan siyosatning hal qiluvchi paradigmasi sifatida oldimizda turibdi. U Turkiyadagi qiyin geografiyada omon qolish uchun o'yinni qoidalarga muvofiq o'ynaydi.
Shuning uchun Turkiyaning PKK/YPG terroriga qarshi kurashi siyosatdan tashqari, milliy xavfsizlik masalasidir. Muxolifatning masalaga shunday qarashi kerak.
Biroq o'zini 6 partiyali stol sifatida ifoda etayotgan muxolifatning terrorga qarshi kurash borasidagi turlicha qarashlari xavotir uyg'otmoqda.
Milliy ittifoqning prezidentlikka nomzodi ham bo’lgan Kamol Kilichdarog’luning PKKning siyosiy davomi bo’lgan HDP/YSP bilan hamkorlik qilishi, uning ehtimoliy boshqaruvi davrida terrorga qarshi kurashning zaiflashishi haqidagi tasavvurni yuzaga keltirmoqda.
Muxolifat bu masala bo'yicha o'z pozitsiyasini aniqlashtirishi va ushbu tashvishlarni bartaraf etadigan chora-tadbirlarni qabul qilishi kerak.
SETA / Tashqi siyosat tadqiqotchisi Jan AJUNning ushbu mavzu bo'yicha fikr va mulohozasini taqdim etdik.
