Kun tahlili 31- qism

Qulab tushgan vertolyotlar, Bafel Talabani va  PKK/YPG

15-mart kuni Iroq shimolida vertolyotning halokatga uchrashi va uning tarkibiga oid keyingi shubhalar jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otdi. Hodisa haqidagi ma'lumotlar va vertolyotda kimlar bo'lganligi haqidagi savollar ilk soatlarda kun tartibiga kelgan bo'lsa, Iroq Kurd Mintaqaviy Hukumati (IKMH) vayronalardagi jasadlarning terror tashkiloti PKK a'zolariga tegishli ekanligini ma'lum qildi. Keyinroq PKKning Suriya tashkiloti Suriya Demokratik Kuchlari (SDK) o'zlariga tegishli 2 vertolyot qulaganini e'lon qilar ekan, ko'zlar Kurdiston Vatanparvarlar Ittifoqi (KYB) va Bafel Talabaniga qaratildi.

  SETA / Tashqi siyosat tadqiqotchisi Jan AJUNning ushbu mavzu bo'yicha bahosini taqdim etamiz...

  15-mart kuni Iroq shimolidagi Duhokning Chemanke hududida ikkita vertolyot birin-ketin halokatga uchradi. Voqeadan so‘ng ko‘plab spekulyatsiyalar bo‘lgan bo‘lsa-da, SDF vertolyotlarning o‘zlariga tegishli ekanligini va ular Suriyadan Sulaymoniyaga o‘quv maqsadida borgan Terrorga qarshi kurash kuchlari (YAT) a’zolari orasida ekanligini ham tan olishga majbur bo‘ldilar.Bayonotda, vertolyotning qulashi oqibatida Mazlum Abdining ham yaqin qarindoshi bo'lgan YAT general qo'mondoni Shervan Kobani bilan birga 9 nafar terroristning halok bo'lgani bildirildi. Daishga qarshi xalqaro koalitsiyaning qo'shma maxsus operatsiyalar guruhi ham Mazlum Abdining tvitini baham ko'rib, SDFga hamdardlik bildirdi. KDPning KRG Bosh vaziri Mesrur ​​Barzani esa keskin bayonotlar berib, PKK/YPG mintaqada tegishli vertolyotlarni ulardan ruxsatsiz uchirgani va tegishli vertolyotlar KYBtomonidan tashkilotga berilganini aytdi. Nigohlar esa  Bafel Talabaniga  qaratildi.

Ma'lumki, Suriya-Iroq/Sulaymoniya yo'nalishida radarga tushib qolmaslik uchun past parvozlarni amalga oshirishga harakat qilayotgan vertolyotlar Fransiyaning Airbus Helicopters kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan AS 350 rusumli umumiy maqsadli vertolyotlardir. Tegishli vertolyotlar 2016 yilda QRR inventariga kiritilgan. Iroqdagi AQSh armiyasining aviatsiya pudratchisi bo'lgan The 7 Group nomli kompaniyaning infratuzilmasida  ishlatilgan. Ta'kidlanishicha, The 7 Group 2009 yilda Erbil va Sulaymoniya shaharlarida ikkita ta'minot, logistika, texnik xizmat ko'rsatish va o'quv markazlarini ochga edi. Ma'lum qilinishicha, tegishli kompaniya Kanadadan Jalol Talabanining jiyani Lahur Talabani tomonidan tashkil etilgan aksilterror bo'linmasida foydalanish uchun Kanadadan uchta AS 350 vertolyotini yetkazib bergan. Keyinchalik bu vertolyotlar Bafel Talabani davrida PKKning Suriya tashkiloti YPGga ajratilganini ko'ramiz.

Bafel rahbarligida KYB-PKK munosabatlari

Jalol Talabani boshchiligida Iroqning shimoli-sharqida tashkil topgan KYB o'z tarixi davomida PKK/YPG bilan yaqin aloqalar o'rnatgan va bu vaziyatda Turkiyaning reaktsiyasiga duch kelgan. Turkiya bu munosabatlarga barham berish uchun, ayniqsa, mustaqillik referendumidan keyin Sulaymoniya aeroportiga sanksiya  tatbiq etgan , KYBga jiddiy bosim oʻtkazdi, uni ishlamay qoldirdi, KYBning PKK bilan aloqasi va qoʻllab-quvvatlovini olib tashlashni taʼminlashga harakat qildi. turli iqtisodiy va siyosiy sanksiyalar bilan. KYBdan ijobiy qadamlar tashlanganidan keyin tegishli sanksiyalar bekor qilindi. Biroq KYB va PKK o'rtasidagi aloqalar past  saviyada ham bo'lsa  davom etdi.

Biroq, KYB ichidagi hokimiyat kurashidan so'ng, AQShning ko'magi bilan Bafel Talabani Lahor Talabanini   ta’sirsiz qilib , butun hokimiyatni qo'lga kiritdi va KYBning tegishli siyosati yana o'zgara boshladi.  Oldin KCK/Qandil bilan aloqalari ko'proq Eron ta'sirida bo'lgan bo'lsa, Bafel Talabani hokimiyatni qo'lga kiritgach, AQSh homiyligida PKKning Suriyadagi bo'limi PYD/YPG bilan KYBK o'rtasida kuchli aloqalar o'rnatila boshlandi. Bafel Talabani oʻz kuchini YYBK ichida mustahkamlaganidan soʻng, YPGni qoʻllab-quvvatlovchi bayonotlar bera boshladi. Ilk yillarida yashirincha olib borgan munosabatlarini bosqichma-bosqich ko‘zga ko‘rinarli qilishdan tortinmadi. AQSh samolyoti bilan Suriya shimoliga borib, muhim YPG yetakchilari, ayniqsa Mazlum Abdi bilan uchrashuvlar o’tkazdi.

Endi, vertolyot halokatlaridan so'ng, bu munosabatlar siyosiy yordam berishdan ko'ra ancha operativ ekanligi ma'lum bo'ldi. Vertolyotlarning parvoz yo'li sohasida AQSh nazorati mavjudligini hisobga olsak, tegishli vertolyot operatsiyalari AQSh homiyligida amalga oshirilayotgani aniq. Turkiyaning uzoq davom etgan SİHA operatsiyalari PKK/YPGning bu hududlardagi safarbarligini to'xtatganida, tashkilot rahbarining radarga ko'rinmas bo'lishi uchun muqobil ravishda pastdan uchuvchi vertolyotlar bilan olib borilgani ko'rinmoqda.  Barcha bu voqealarni va aloqalar tarmog'ini ko'rib chiqsak, AQShning Iroq va Suriyada YPGni qonuniylashtirish va muhim bir aktyor bo'lish uchun Bafel Talabani orqali KYBdan foydalanayotganini ko'ramiz. Bafel Talabani esa bu yangi munosabatlari bilan Iroq ichidagi kurd muvozanatida YPGni KDPga qarshi ishlatishga harakat qilmoqda. PKK ichidagi muvozanatlarda KJK/Qandildan ko'ra YPG liderlarining birinchi o'ringa chiqishi AQSh uchun ham muhim bo'lishi mumkin. Yana bu tenglamada Bafel Talabani HDPning Navro'z bayramiga O'jalanni tilga olib, liderlarimizni qo'yib yuboring, deb chaqiriq qilgani, HDP aktyorlari va PYD/YPG O'jalanning ozod etilishi doirasida tizimli chaqiriqlar qila boshlagani ma'nolidir. .Turkiyadagi saylov natijalariga ko'ra, AQSh PYD/YPGni Turkiya tomonidan qabul qilinishini, KYB tomonidan mustahkamlanishini va O'jalanni yana aktyor qilishini ham hisoblayotgan bo'lishi mumkin.

  Biroq, Bafel Talabani o'zidan oshib ketadigan bu iflos o'yin ostiga tushishi ehtimoldan xoli emas. Turkiyaning dushmanlari bilan do'st bo'lish Turkiyaning ham dushmani bo'lish demakdir. Bundan ko'proq KYB va Bafel Talabani zarar ko’radi.