Energiya kun tartibi-16

Turkiya 2023 yilda elektr energiyasining 36,3 foizini ko'mirdan, 21,4 foizini tabiiy gazdan, 10,4 foizini shamoldan, 5,7 foizini quyosh energiyasidan, 3,4 foizini esa gidravlik energiyadan ishlab chiqardi.

Turkiyada o'rnatilgan jami elektr quvvatining uchdan bir qismi 32 ming 400 megavattlik gidroelektr stansiyalar (HES) tomonidan ta'minlanadi.

Milliy va toza elektr energiyasi ishlab chiqarish usuli bo'lgan GESlar energiya ishlab chiqarish jarayonida hech qanday chiqindi yoki uglerod emissiyasiga olib kelmaydi va mamlakatning elektr energiyasiga bo'lgan ehtiyojini qondirishga katta hissa qo'shadi.

Mamlakatda yildan beri 650 ga yaqin GES, jumladan Yusufeli to'g'oni va GES, Ilısu to'g'oni va GES, Deriner to'g'oni va GES, Ermenek to'g'oni va GES kabi dunyo miqyosidagi muhim loyihalar ishga tushirildi.

2000-yillarning boshlarida 45 milliard kilovatt-soat bo'lgan yillik gidroenergetika ishlab chiqarish quvvati taxminan 120 milliard kilovatt-soatga ko'tarildi.

Shunday qilib, Turkiyadagi har uch chiroqdan biri GESlarda ishlab chiqarilgan elektr energiyasi bilan yoritila boshladi.

GESlarni kengaytirish maqsadi resurslardan samarali foydalanish va “energetika sohasida toʻliq mustaqil Turkiya” sifatida belgilandi.

Yusufeli to'g'oni va GES 275 metr balandlikda joylashgan bo’lib, u Turkiyadagi eng baland to'g'on bo’lib hisoblanadi va dunyoda o'z toifasida 5-o'rinda turadi. Ushbu loyiha yiliga o'rtacha 1,9 milliard kilovatt-soat elektr ishlab chiqarish quvvatiga ega bo'lgan Antaliya kattaligidagi shahar aholisiga to'g'ri keladigan 2,5 million kishining elektr energiyasiga bo'lgan ehtiyojini qondira oladi.

Ilısu toʻgʻoni va GES Turkiyaning oʻrnatilgan quvvatiga koʻra “Otaturk”, “Karakaya” va “Keban” toʻgʻonlaridan keyin 4-nchi yirik elektr stansiyasidir. “Ilısu” to'ldirish hajmi bo'yicha Turkiyaning 2-chi eng katta to'g'onidir.

Poydevordan balandligi 135 metr, to'ldirish hajmi 24 million kub metr va tepa uzunligi 2 ming 327 metr bo'lgan “Ilısu” to'g'oni tana uzunligi va beton yuza maydoni bo'yicha dunyodagi eng katta loyihadir…

2020-yil 19-mayda ilk elektr energiyasini ishlab chiqargan va 2020-yil 23-dekabrda toʻliq quvvat bilan ishlay boshlagan inshoot bugungi kunga qadar 8 milliard kilovatt elektr energiyasi ishlab chiqarish bilan mamlakat iqtisodiyotiga taxminan 23 milliard lira hissa qoʻshdi..

“Deriner” to'g'oni va GES 249 metr balandligi bilan Turkiyaning “Yusufeli” tog’onidan keyin ikkinchi eng baland to'g'oni bo'lib, 670 megavatt o'rnatilgan quvvati bilan yiliga o'rtacha 2 milliard 118 million kilovatt-soat elektr energiyasi ishlab chiqarishi mumkin.

Gidroelektr energiyasining global o'rnatilgan quvvat reytingida Turkiya 32 GVt bilan dunyoda 9-o'rinda, Yevropada 2-o'rinda, Xitoy 415 ming MVt bilan birinchi, Braziliya 110 ming MVt bilan ikkinchi va AQSh 102 ming MVt bilan uchinchi o'rinda..

Turkiyaning to'g'on sarmoyalari elektr ishlab chiqarish nuqtai nazaridan katta ahamiyatga ega, ammo to'g'on qurilishiga ahamiyat berilishining yagona sababi bu emas..

Aholi jon boshiga suv miqdori hisobga olinsa, Turkiya suv tangligidan aziyat chekayotgan davlat hisoblanadi. Prognozlarga ko'ra, Turkiyada bugungi kunda 1519 m3 bo'lgan aholi jon boshiga suv miqdori 2030 yilda 1100 m3 ga kamayishi kutilmoqda, bunda aholi soni 100 millionga yetishi kutilmoqda. Bu esa Turkiyani suvdan kambag'al davlatlar qatoriga qo'yadi..

Shu bois suvdan samarali foydalanish bo‘yicha yana bir o‘ta muhim loyihani amalga oshirmoqda.