Energiya kun tartibi-08

Sharqiy O‘rta yer dengizida uglevodorod konlari borligi haqidagi iddaolar 2000-yillarning boshlarida tilga olinar ekan, 2007-yilning 26-yanvarida global inqirozni qo‘zg‘atadigan juda muhim voqea yuz berdi.

​Janubiy Kipr Rum ma'muriyati Sharqiy O'rta yer dengizida bir tomonlama eksklyuziv iqtisodiy hudud e'lon qildi. Ular uglevodorodlarni qidirish ishlarini 13 ta uchastkada boshlashini e'lon qildi, ularning deyarli barchasi bahsli hududlar.

AQSh Geologik xizmati ma'lumotlariga ko'ra, Sharqiy O'rta yer dengizida umumiy qiymati taxminan 1,5 trillion dollarga teng bo'lgan 30 milliard barrel neftga ega uglevodorod konlari mavjud. Buning asosiy qismi tabiiy gazdir...

O'rta yer dengizi qo'shni davlatlari va xalqaro aktyorlar tomonidan mintaqada olib borilgan uglevodorodlarni qidirish faoliyati Sharqiy O'rta yer dengizi energiya tenglamasida yangi muvozanatlarning paydo bo'lishiga olib keladi..

Janubiy Kipr Rum boshqaruvi ham o'z iddaolarini kuchaytirish uchun Misr va Gretsiya bilan shartnomalar imzoladi.

Biroq, bu qadam javobsiz qolmadi. Anqara "bir tomonlama qaror"ga keskin munosabat bildirdi. “Moviy Vatan” ta’limoti qabul qilindi. Turkiya butun xalqaro jamoatchilikka bir navtex e’lon qilib, mintaqa va dengiz yurisdiktsiya hududlaridagi huquqlaridan voz kechmasligini ma'lum qildi.

Yevropa Ittifoqi tahdidlariga qarshi Anqara oʻz iddaolarini rivojlantirish uchun qadam tashladi. Liviya bilan dengiz yurisdiktsiyasi shartnomasi imzolandi. 

Bu jarayonda Yevropa Ittifoqi va Amerika Qo'shma Shtatlari Kipr Rum tomonining tarafini oldi. Sharqiy O'rta Yer dengizidan Yevropaga gaz tashishni maqsad qilib, Turkiyani chetlab o'tgan “EastMed” loyihasi e'lon qilindi.

Loyihaga ko'ra, Sharqiy O'rta Yer dengizidan qazib olinadigan tabiiy gazning Gretsiya orqali Italiyaga, keyin esa Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga jo'natilishi ko'zda tutilgan edi.

Rejalar buzildi. AQSh 2022-yil boshida 30 milliard yevroga teng bo‘lishi kutilayotgan loyihani qo‘llab-quvvatlashdan voz kechdi.

Uglevodorod resurslaridan tashqari, Suriyadagi fuqarolar urushi ham, Falastin-Isroil muammosi ham Sharqiy O‘rta yer dengizini xalqaro aktyorlar uchun hokimiyat uchun kurash maydoniga aylantirmoqda.

Ko'pgina mamlakatlar Sharqiy O'rta yer dengizi xalqaro suvlarida harbiy aktivlarga ega. 

O'rta yer dengizida o'rta o'lchamdagi qurollar bilan jihozlangan AQShning 7 ta harbiy kemasi va 2 ta suv osti kemasi joylashgan. Harbiy kemalar 400 ta Tomahawks raketalarini olib yuradi. Bundan tashqari, qanotli raketalar va sezgir raketalarni tashuvchi B-2 bombardimonchi samolyotlari va yuzlab Tomahawks raketalarini tashuvchi USS Harry S Truman harbiy kemasi ham mintaqada tez-tez harakatlanadi. shuningdek, mintaqadagi Kipr orolida AQShning  “USS Porter” va “USS Donald Kuk” fregatlari doimiy ravishda suzib yuradi.

Britaniya Kipr orolida muhim harbiy bazaga ega. Hujum va razvedka xususiyatlariga ega Tornado samolyotlari va 6 Tayfun qiruvchi samolyotlari mavjud. Bundan tashqari, manzillari sir tutilgan hujum va aqlli suv osti kemalari bilan HMS Duncan harbiy kemasi ham O‘rta yer dengizida harakatlanadi.

Fransiya ham Sharl de Goll samolyot tashuvchisini va uning ishchi guruhini tez-tez Sharqiy O'rta yer dengiziga yuboradi.

Rossiya Suriyaning Latakiya shahridagi Himeymim bazasida uzoq vaqtdan beri harbiy ishtirokini saqlab kelmoqda. 

Moskva Sharqiy O‘rta Yer dengizida “Admiral Grigorovich” va “Admiral Essen” fregatlari, shuningdek, minglab kilometr masofaga uchadigan suv osti kemalariga qarshi raketalarga ega. 

2022 yil iyun oyida Sharqiy O'rta yer dengizi gaz forumi doirasida poytaxt Qohirada Misr, Isroil va Yevropa Ittifoqi o'rtasida tabiiy gazni tashish va eksport qilish bo'yicha uch tomonlama shartnoma imzolandi.

Ushbu kelishuvni yanada kengaytirish maqsadida Isroil, O'rta Yer dengizidagi Tamar maydonidan Misrga tabiiy gaz eksportini oshirishni ma'qullaganini e'lon qildi.

ISROILNING G'AZOGA HUJUMLARI NIMANI O'ZGARTIRDI?

G'azodagi urush Sharqiy O'rta yer dengizidagi gaz konlarining kelajakdagi rivojlanishiga uzoq muddatli oqibatlarga olib kelishi kutilmoqda.

Isroilning G'azoga hujumlari Sharqiy O'rta yer dengizidagi energiya xavfsizligiga jiddiy tahdid solmoqda.

Yevropaning energiya xavfsizligini ta'minlashga majbur bo’lishi, Sharqiy O'rta yer dengizi uchun yagona loyihaning ilgari surilishiga zamin yaratadi. Bu yo'l ham tabiiy gazni Turkiya orqali Yevropaga yetkazishiga imkon yaratadi.