Yevrosiyo kun tartibi 45- qism

Turkiya Ovozi radiosida “Yevrosiyo kun tartibi” dasturimizning bugungi qismida Ashxobodda bo‘lib o‘tgan Kaspiy dengizi bo‘yidagi davlat rahbarlarining 6-sammiti muhokama qilinadi.

Hurmatli tinglovchilar, 2022-yil 29-iyun kuni Turkmaniston poytaxti Ashxobod shahrida Kaspiy bo‘yi davlatlarining VI Davlat rahbarlari sammiti bo‘lib o‘tdi. Sammitda Kaspiy dengizida sohillari boʻlgan Ozarbayjon, Turkmaniston, Qozogʻiston, Eron Islom Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi davlat rahbarlari ishtirok etdi. Arkadag mehmonxonasida bo'lib o'tgan sammitda energiya, transport, chegara va ekologik xavfsizlik bilan bog'liq masalalar muhokama qilindi.

Turkmaniston prezidenti Serdar Berdimuhamedov sammitning ochilishida soʻzga chiqib, besh davlat oʻrtasida xususiy sektor va iqtisodiy hamkorlikni kuchaytirish zarurligini taʼkidlab, Ishbilarmonlar kengashini tashkil etishni taklif qildi.

Qozog‘iston Prezidenti Kasım Jomart Tokayev o‘z nutqida “Janubiy-Shimol” xalqaro transport koridoridan maksimal darajada foydalanish kerakligini ta’kidladi.

Rossiya prezidenti Vladimir Putin sammitdagi nutqida Kaspiy dengizi bilan chegaradosh davlatlar oʻrtasidagi hamkorlikni chuqurlashtirish zarurligini taʼkidladi. Shu o‘rinda aytib o‘tish joizki, Vladimir Putin Rossiya Ukrainaga hujum qilganidan keyin ilk bor xorijga chiqdi va Tojikistonga tashrif buyurganidan so‘ng sammitda ishtirok etish uchun Turkmanistonga keldi.

Sammit yakunida qo‘shma bayonot imzolandi. Yuqorida tilga olingan deklaratsiyada Kaspiy dengizidan tinch maqsadlarda foydalanish, dengiz bilan bog‘liq muammolarni muloqot orqali hal etish, mintaqada xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlash, qirg‘oqbo‘yi davlatlarining tranzit huquqi muhimligi ta’kidlangan. Keyingi sammit Eron Islom Respublikasida o‘tkazilishi ma’lum qilindi.

Sammitga qatnashgan liderlar Turkmaniston parlamenti raisi Gurbanguli Berdimuhamedov bilan ham alohida uchrashdi. Davlat rahbarlari Gurbanguli Berdimuhamedovni tug‘ilgan kuni bilan tabrikladi. Bu holat Turkmanistonda asosiy qaror qabul qiluvchi shaxs hamon Gurbanguli Berdimuhamedovning idorasi ekanligini ko‘rsatadi.

Sammit doirasida davlat rahbarlari oʻrtasida ikki tomonlama uchrashuvlar ham boʻlib oʻtdi. Ushbu uchrashuvlarda ikki tomonlama munosabatlar va mintaqaviy masalalar muhokama qilindi.

Hurmatli tinglovchilar, bundan to‘rt yil avval Aqtauda bo‘lib o‘tgan Kaspiy dengizi bo‘yidagi davlat rahbarlarining V sammitida Kaspiy dengizining huquqiy maqomi to‘g‘risida shartnoma imzolangan edi. Hozirgacha Erondan tashqari to‘rt davlat bu kelishuvni o‘z parlamentlarida ratifikatsiya qilgan. Besh davlat o‘rtasida Kaspiy dengizining suv osti resurslaridan foydalanish bo‘yicha kelishuvga erishildi. Sharqdan G'arbga tashishda Kaspiy dengizida ro-ro qatnovlarini tashkil etish va portlarning yuk tashish imkoniyatlarini oshirish maqsadida Ozarbayjon, Qozog'iston va Turkmaniston tomonidan zarur sarmoyalar kiritildi.

Kaspiy dengizi bo‘yi mamlakatlari mudofaa vazirliklari o‘rtasida muntazam ravishda o‘zaro tashriflar, qo‘shma harbiy mashg‘ulotlar va turli musobaqalar o‘tkazib kelinmoqda. Tomonlar xorijiy qurolli kuchlarni Kaspiy dengizida joylashtirmaslikka kelishib oldilar.

Mamlakatlar Kaspiy dengizining bioekologik xilma-xilligini himoya qilish va uni ifloslantirmaslik uchun g'amxo'rlik qilishi kerak. Chunki keyingi yillarda Kaspiyga quyiladigan daryo suvlarining kamayishi kuzatilmoqda. Kaspiy dengizida ekologik ofatning yuzaga kelishi nafaqat sohil boʻyida joylashgan 5 ta davlat, balki Yevroosiyoning koʻplab mintaqalariga ham salbiy taʼsir koʻrsatishi mumkin.

Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, Ashxobodda bo'lib o'tgan VI Kaspiy sammitining mintaqaviy hamkorligi ushbu davlatlar Kaspiy dengizining kelajagi bo'yicha birgalikda harakat qilishini isbotladi.