Jahon iqtisodiyoti 13-qism

Ayrim muammolar Turk iqtisodiyoti oldida yechilishi kerak bo’lgan to’siqlar kabi o’nga chiqmoqda. Asosan 2008 yilgi global iqtisodiy bo’hrondan keyin iqtisodiy rivojlanish va jon boshiga tushgan daromadning o’zgarishi islohot kiritish zaruratini kun tartbiga keltirgan. Turkiyaning katta daromad topgan o’lkalar safiga o’tishi uchun qanday islohotlar amalga oshirishi kerak?

• Iqtisodiy rivojlanishni jadallashtirish va davomli holga keltirish bilan birga jon boshiga tushgan milliy daromadning ham orttirilishi kerak. Iqtisodiyotda mo’ljallangan Yalpi ishki mahsulotning o’sishi va G-20 davlatlari orasida ilk 10 o’lka orasida joy olish uchun tejamkorlikni ko’paytirish alohida ahamiyatga ega. Bunlarni tatbiq etish uchun tejamkorlik va sarmoyalarni o’z ichiga olgan islohotlar kiritish majburiyatga aylangan vaziyatda.
• Sarmoyalarning o’rta va uzoq muddatlik bo’lishi uchun tejamkorlikning sarmoyalarni qoniqtiradigan darajada bo’lishi kerak. Bu uchun Istanbulning dunyoda ilk 10 finans markaziga aylanishi muhim. Bu nuqta-i nazardan Istanbul Finans Markazining faoliyatlarlarini  tezlashtirish o’lkada xorij sarmoyasining kirishini faollashtirish buning tejamkolikka bo’lgan ta’siri katta.
• Boshqa tomonda,  Mablag’ Fondi, kuchga kirgandan keyin, ham ukan sarmoyalar ham finans sohalaridagi xavflarni kamaytirishga hissa qo’shadi. O’lkada o’rnatilgan iqtisodiy barqarorlik, kuchli finans sektori va ortib borayotgan sarmoyalar tejamkorlik miqdorini ham orttiradi.
• 2008 global iqtisodiy inqirozni boshidan o’tkazgan Yevropa Ittifoqi o’lkalarining bozorlarga qaytishi kurraviy raqotni yangidan jonlantirdi. Turkiyaning ham bundan samara olish uchun texnologiya va oliy navli mahsulotlar ishlab chiqarishi kerak. Texnologiyada va tekshiruvlar doirasida ishlab chiqarish faoliyati Turkiyada davomli bir aqtisodiyot va sanoat texnologiyasiga to’liq ega bo’lishi uchun bu sohada sarmoya kiritishi zarur.

Energiyani tashqaridan ta’minlagan Turkiya bu to’belikni kamaytirish uchun boshqa yo’llar izlab topishi kerak. Joriy kamomadning eng muhim bo’linini tashkil etgan energiya import qilingan o’lkalar sonini orttish alohida ahamiyatga ega. Buni ta’minlash uchun avvalambor qayta ishlab chiqarilgan va yadro energiyasiga sarmoya kiritishdir.

Uzoq muddatli Makro iqtisodiy ko’rsatichlarda davomli yechim o’rnatish uchun eng ta’sirli yo’llardan biri islohot,  asosan iqtisodiy tashkilotlarning tuzilishini o’zgartirishni nazarda  tutgan siyosat izlash bir yo'l boshlovchi bo'lishi mumkin.

Turkiya iqtisodiyotida davomli bir iqtisodiy rivojlanishni ta’minlash mavzusida kerak bo'lgan islohotlar va bunlarni hayotga tatbiq etish uchun jasur qaror berishga e'htiyoj bor.