dunyaning 2017 – yilliq énérgiye ehwali

türkiye awazi radiyosi: yéqinda xelqara énérgiye agéntliqi, dunyaning 2017 – yilliq énérgiye ehwaligha dair doklatini élan qildi. dunyaning énérgiye ehwaligha töt ölchem boyiche baha bérilgen doklatta؛ qayta hasil bolidighan énérgiye téxnologiyelirining chiqimining töwenligenliki؛ éléktirning omumiy énérgiye istémalidiki nisbitining éship ketkenliki؛ xitayda pakiz énérgiyening omumlishishqa bashlighanliqi we amérikining silanéts méyi we tebiiy gazi bilen birlikte dunya énérgiye muwazinitining eng küchlük aktiyorliridin birige aylanghanliqi qatarliqlar aldinqi pilandin orun aldi.

nöwettiki 7 milyard 400 milyonluq dunya nopusining aldimizdiki 20 yilda 9 milyardqa yéqinlishidighanliqigha dair mölcherlerge orun bérilgen doklatta, éship bériwatqan nopusning énérgiye telipining küchiyishige seweb bolidighanliqi qeyt qilindi. kücheygen telepni qamdash üchün qayta hasil bolidighan énérgiye téxnologiyeliri, tebiiy gaz we énérgiyedin ünümlük paydilinishning ehmiyitining künséri ashidighanliqi eskertildi.

yéqinqi yillardin buyan dunya miqyasida süret bilen kéngeygen qayta hasil bolidighan énérgiye menbeliri nöwette dunya énérgiye istémalining %20 ige yéqinini teshkil qilmaqta. doklatta, xitay bilen hindistanning quyash énérgiyesi sahesidiki xizmetliri sayisida qayta hasil bolidighan énérgiyening omumiy énérgiye sighimidiki péyini ashuridighanliqigha, aldimizdiki 20 yil ichide bu nisbetning %40 ge yéqinlishidighanliqigha dair mölcherlerge orun bérildi.

bundaq bolghanda, aldimizdiki mezgillerde chiqimning aziyishi bilen birlikte, dunya énérgiye istémalidiki qayta hasil bolidighan énérgiye péyining gewdilik halda éshishi kütülmekte. bu dairide, doklattimu isharet qilip ötülginidek, 2030 – yiligha barghanda yawropa ittipaqining énérgiye menbesining shamal énérgiyesi bolush éhtimali, hem rayon hem dunya énérgiye bazirining yönilishini özgertidu.

doklatta orun bérilgen yene bir mesile, 2020 – yiligha barghanda amérikining silanéts méyi we silanéts gazi sahesidiki özgirishlerning dawamlishidighanliqi we amérikining 2020 – yili bir énérgiye éksportchisigha aylinidighanliqidur. doklatta yene, néfit bahasiningmu 2020 – yillirining otturilirighiche 83 dollarghiche örleshni dawamlashturidighanliqi, néfit yene uzunghiche dunya énérgiye baziridiki ehmiyitini saqlap qalidighanliqi tekitlendi.

yéqinqi yillardin buyan istémali barghanche omumlishiwatqan tokluq aptomobillarning néfitke bolghan telepke tesir körsitidighanliqigha dair mesililerge orun bérilgen doklatta؛ nöwette dunyadiki qatnash sépige qétilghan tokluq aptomobil sanining 2 milyon etrapida ikenliki, 2025 – yiligha barghanda, bu sanning 50 milyongha, 2040 – yiligha barghanda bolsa, 300 milyongha yétishining mölcherliniwatqanliqi qeyt qilindi. tokluq aptomobil sanidiki bu xil éshishning dunyaning néfitke bolghan telipige körsitidighan tesirining %2 etrapida bolidighanliqi toghrisidiki mölcherler bolsa, tokluq aptomobillarning aldimizdiki 20 yilda néfit bazarlirida unchiwala zor tesir peyda qilmaydighanliqining namayandisidur.

undaqta, xelqara énérgiye agéntliqi élan qilghan bu doklat, türkiyening kelgüsi pilanlirigha qandaq tesir körsitidu? doklatta alahide orun ajritilghan qayta hasil bolidighan énérgiye, türkiyening aldimizdiki 20 yilliq énérgiye istratégiyesining eng muhim ul tashlirining birini teshkil qilidu. qayta hasil bolidighan énérgiye menbesi jehette alahide üstünlükke ige türkiye, bu pursetni eng qisqa waqit ichide ewzellikke aylandurushi lazim.

milliy énérgiye we meden siyasiti dairiside otturigha qoyulghan qayta hasil bolidighan énérgiye menbe saheliri istratégiyesini bu sahede tashlanghan eng muhim qedemlerning biri, dep qarashqa bolidu. türkiyede yerlik téxnologiye bilen yerlik ishlepchiqirishni kapaletke ige qilidighan qayta hasil bolidighan énérgiye menbe saheliri istratégiyesi hem sahening güllinishige, hem türkiyening qayta hasil bolidighan énérgiye saheside dunya bilen mas qedemde ilgirilishige bashlamchiliq qilidu.

nöwette dunyaning éléktir ishlepchiqirish menbesining kömür we xam néfittin qayta hasil bolidighan énérgiye menbelirige yüzliniwatqanliqini körüwatimiz. shunga, dunyada énérgiye saheside otturigha chiqqan özgirishlerning qanchilik ikenliki we kélechekke alaqidar mölcherlerning qaysi yönilishke qarap kétiwatqanliqi nahayiti roshen bolup, türkiyening bu yüzlinishning sirtida qélishi mumkin emes.

türkiye qolidiki qayta hasil bolidighan énérgiye imkaniyitidin eng paal we ünümlük paydilanghan teqdirde, dunya énérgiye sewiyesige yétidighanliqi, hetta bu sahede aldinqi qatardiki köpligen döletlerni arqida qalduridighanliqigha qil sighmaydu. bu dairide, türkiyede qayta hasil bolidighan énérgiye saheside otturigha qoyulidighan barliq yardemchi siyasetler we sélinidighan sélinmilar, türkiyeni dunyaning iqtisadiy küchliri arisida bir baldaq yuqiri orungha ige qilidu we énérgiye bazarlirida gépi ötidighan nuqtigha yetküzidu.