shimaliy qibris türk jumhuriyitining qurghuchisi rauf denktash xatirilendi

türkiye awazi radiyosi xewiri: qibris türk xelqining erkinlikini qolgha keltürüsh kürishide muhim orun tutidighan sabiq jumhur reis rauf raif denktash, wapatining yettinchi yilliqida untulup qalmidi. shimaliy qibris türk jumhuriyitining baf rayonida 1924-yili 27-yanwar dunyagha kelgen denktash 1930-yili bashlanghuch mektepte oqush üchün istanbulgha ewetilgen. kéyinche qibrisqa qaytqan we 1941-yili engliyening lefkoshadiki mektipini pütküzgen.

rauf denktash mektipini pütkürüp uzun ötmey, qibris türk xelqining erkinlikini qolgha keltürüsh kürishining rehbiri doktor fazil küchük (kichik) chiqarghan «xelqning awazi géziti» de maqale yézishni bashlighan.

u bir mezgilgiche gazimaghusada terjiman, sot mehkimiliride memur we engliye mektipide oqutquchi bolup xizmet qilghan. u 1944-yili qanun kespi boyiche «linkolin in» (Lincoln's Inn) de oqush üchün engliyege barghan. 1947-yili qibrisqa qaytip adwokatliq we teptishlik xizmitini qilghan we 1956-yili bash teptish derijisigiche ösken.

u 1949-yili aydin denktash bilen öylengen. 1955-yili qibris arilini girétsiyege qétish arzusi bolghan énosisqa qarshi küreshke we qibris türklirining é o ka (EOKA) térrorluq teshkilatigha qarshi kürishige yétekchilik qilghan.

rauf denktash 1958-yili 1-awghust «türk mukawemet (oyghinish) teshkilati» (TMT) ni qurghan we rumlarning türk yézilirigha hujum qilishigha naraziliq bildürgen namayishlarni teshkilligen. u shu yili türk jamaet mejlisi bilen ijraiye komitétining reislikige saylanghan. 1960-yili 16-awghust küni 650 kishilik türk birigadisi magosagha qedem basqan. u 1963-yildiki weqelerdin kéyin, uchrishishlarda bolush üchün paytext enqerege kelgen we bir bazghan bilen qibrisqa qaytip, türk qarshiliq körsitish herikitini teshkilleshke bashlighan.

u 1964-yili ötküzülgen london konféransidin kéyin, qibris rum hakimiyitining tunji rehbiri makariyos teripidin «qarshi élinmaydighan kishi» dep élan qilinghan. u 1967-yili qibris ariligha mexpiy kelginide tutulup qalghan bolup, köp küch chiqirish netijiside türkiyege qayturup bérilgen. 1968-yili cheklime emeldin qaldurulghandin kéyin, qibrisqa qaytqan.

rauf denktash 1968-yili qibris mesilisini hel qilish üchün tunji muzakirelerni bashlighan bolup, qibris rum hakimiyitining sabiq rehberliridin spiros kipriyanu, yorgos wasiliyu, glafkos kléridés we tasos papadopulos qatarliqlar bilen bir qanche yilgha sozulghan muzakirelerni ötküzgen.

u 1970-yili ötküzülgen saylamda türk jamaiti mejlisining reislikige saylinip, siyasiy hayatini bashlighan. u 1973-yilighiche qibrisning muawin pirézidénti we qibris türk hökümitining pirézidénti bolghan. 1975-yili 13-féwral qibris türk fédératsiye döliti élan qilinghandin kéyin, mejlis bashliqi we dölet pirézidénti bolghan.

rauf denktash asasiy qanunning telipi boyiche 1976-yili ötküzülgen saylamda qibris türk dölitining pirézidéntliqigha saylanghan we 1981-yili ötküzülgen saylamda ikkinchi nöwet pirézidéntliqqa saylanghan. 1983-yili qibris türk jumhuriyiti élan qilinghandin kéyin, qurghuchi jumhur reislik wezipisini tapshuruwalghan. u 1990- we 1995-yillirida ötküzülgen saylamlardimu ikkinchi hemde üchinchi nöwet shimaliy qibris türk jumhuriyitining jumhur reisi bolghan.

u 2012-yili 13-yanwar 88 yéshida alemdin ötken.