süriye türkmenliri

türkiye awazi radiyosi: süriye türkmenliri ötken künlerde süriyening chobanbeg rayonida muhim yighin chaqirdi. bu munasiwet bilen, biz bu heptiki pirogrammimizda, süriye türkmenlirining bu yighini we türkiyening tashqi siyasitige bolghan tesirliri heqqide toxtilip ötimiz.  

süriye türkmenlirining 2011 – yildin buyan élip bériwatqan «shan - sherep we erkinlik kürishi» yéngi bachquchqa qedem qoydi. süriye türkmenliri süriyediki ichki siyasiy we herbiy tengpungluqlarning özgirishi we ottura sherqte rayonluq küch tengpungluqining hazirqi ehwali étibari bilen nöwette süriyediki muhim aktiyorlardin birige aylandi.

bügünki künde süriye türkmenliri we süriye türkmenlirining qanunluq wekili bolghan süriye türkmen mejlisi hem siyasiy hem diplomatik jehettin süriyede türkmen xelqining menpeetlirini qoghdash we kélechikini kapalet astigha élish üchün aldimizdiki basquchta söhbet üstiligde bolush üchün  küresh qilmaqta.

süriye türkmenlirining hem rayonluq hem yer shari xaraktérlik siyasiy munberlerdiki eng muhim nishani؛ süriyening zémin pütünlükini qoghdash pirinsipi dairiside türkmenlerge tüzülgüsi yéngi asasiy qanun ichide süriyediki mewjudiyitini étirap qilidighan, qoghdaydighan we kapalet astigha alidighan bir qanuniy salahiyet qazandurushtur. bu nuqtida eng aldinqi orunda turidighan telep, süriye türkmenlirige «dölet qurghuchi xelq» salahiyiti bérilishidur.

süriye türkmenliri bu nishanigha yétish üchün aldimizdiki basquchta süriyede ichki muqimliqning ornitilishigha hesse qoshush üchün barliq terepler bilen diyalog ornitishni xalaydighanliqini yéqinda jamaetchilikke élan qildi. süriye türkmenlirining bu mesilidiki birdinbir qizil siziqi, süriyening we türkiyening bixeterlikige tehdit shekillendüridighan térrorluq teshkilatliri bilen esla birlikte heriket qilmasliqtur. bu nuqtidin élip éytqanda, süriyening zémin pütünlükige qarshi türlük paaliyetlerni élip barghan radikal diniy/étnik aktiyorlarning süriyening kélechiki belgilinidighan yighinlargha teklip qilinmasliqi toghra bolidu.

süriye türkmenliri aldimizdiki basquchta her türlük bölgünchi küchler we guruppilargha qarshi ikenlikini élan qildi. bu toghra pozitsiyedur. chünki, döletning pütünlükige ziyan yetküzidighan birqatar étnik/diniy guruppilargha fédéral/aptonomiyelik salahiyet bérilishining qandaq aqiwetlerni keltürüp chiqairidighanliqi iraqta hemmige ayan boldi. iraqta daéshni otturigha chiqarghan asasliq sewebmu mushu idi. türkmenlerning herqandaq bir fédéral/aptonom rayonluq salahiyet bérilish telipi yoq. chünki ular buni döletning parchilinishi dep qaraydu.

süriye türkmenliri özlirinimu öz ichige alghan barliq xelqlerning asasliq heq – hoquqliri we erkinliklirini kapalet astigha ige qilidighan bir dölet modéli pikride ching turmaqta.

yene bir tereptin, türkiyening yardimi arqiliq süriyede térrorchilardin azad qilinghan rayonlarda kündilik hayat tézlik bilen normallashmaqta, ammiwi teshkilatlarning küchi barghanséri zoraymaqta. buning bir ülgisini ötken künlerde körduq. süriye türkmenliri؛ süriye türkmen mejlisining rehberlikide süriyening chobanbeg shehiride yighin chaqirdi. yighingha heleb, idlib (bayirbujaq), reqqe, hama, humus, tartus, dére, golan we demeshq türkmenlirige wekaliten 250 etrapida wekil qatnashti.

süriye öktichiliri ichidin orun alghan türkmenler uzundin buyan türlük bayraqlarni ishlitiwatatti. türkmen xelqi yéqindin buyan süriye öktichiliri ichide küchlük wekillik qilinish salahiyitige érishish telipini türlük munberlerde otturigha qoyuwatatti. süriye türkmenlirining  muhim orgini hésablinidighan süriye türkmen mejlisi bu teleplerni démokratik bir shekilde otturigha qoyush we nishanigha yétish üchün yighin chaqirishni qarar qildi.

yighingha süriye türkmen mejlisining ezaliri؛ süriye türkmenliri jemiyitining jamaet erbabliri؛ süriye türkmenliri herbiy guruppilarning qomandanliri, süriye türkmenliri ammiwi teshkilatlarning rehberliri we yerlik süriye türkmenlirining wekilliri qatnashti.

9 bayraq arisida ötküzülgen bayraq tallash saylimida, köp sabliqning awazi bilen tallanghan süriye türkmenliri guruppisining bayriqi süriye türkmenlirining ortaq bayriqi qilip békitildi. bayraqtiki kök reng türklükni, qizil reng shéhit qanlirini, aq reng bolsa muqeddes insaniy qimmetlerni simwol qilidu. bayraqtiki hilal bilen yultuz bolsa islamgha wekillik qilidu. rayondiki huzur we amanliqning ishariti bolghan bu yighindin kéyin, türkiyedin rayongha qaytidighan köchmenler sanining köpiyishi kütülmekte.

qedimdin tartipla süriye jughrapiyeside yashap kelgen xelqlerdin biri bolghan türkmenler 7 – esirdin buyan bu rayonda yashimaqta. türkmenler süriyening herqaysi jaylirigha tarqap ketken bolup, heleb, lazqiye, idlib (bayirbujaq), humus, hama, tartus, reqqe, dére, demeshq we golan rayonlirida öw mewjudiyetlirini dawamlashturmaqta. shuning bilen bir waqitta, ular qanche esirlerdin buyan özliri yashap kéliwatqan zéminlirini we kimliklirini qoghdash yolida harmay – talmay  küresh qilmaqta.

süriyede türk tilida sözlishidighan texminen 1 yérim milyon türkmen bar bolup, türkchini unutqan türkmenler bilen qoshqanda, süriyediki türkmenlerning sani 3 milyongha yétidu.

süriye türkmenliri süriyede ereblerdin qalsa, nopus jehettin eng chong ikkinchi étnik guruppa hésablinidu. türkmenler süriyede aldinqi mezgilde eng köp zulumgha uchrighan xelqlerdin biri bolup, héchqachan étnik/diniy térrorluq teshkilatliri bilen alaqe ornatmidi, eksiche, hemishe süriyening zémin pütünlükini jan tikip qoghdidi, shunga ular nöwette söhbet üstilide özlirining tégishlik heq – hoquqlirigha érishishni telep qilmaqta.

türkmenlerge özlirining heq – hoquqlri toluq bérilgen teqdirde, bu süriyede uzaq mezgillik tinchliq ornitish yolida tashlanghan muhim bir qedem bolidu. buningdin bashqa yene, bu munasiwet bilen türkmenler yéngi qurulghusi démokratik süriyening türkiye jumhuriyiti we türk dunyasi bilen diplomatik munasiwet ornitishtida muhim rol oynaydu.