abdulqadir molla
(1948 – 2013)

essalamu eleykum, türkiye awazi radiyosining hörmetlik ixlasmenliri! yaxshimu siler? her heptining shenbe künliri huzurunglarda bolidighan ‹küntertiptiki shexs› namliq dunya küntertipidiki muhim shexsler tonushturulidighan mezkur sehipimizning bügünki bölümide, bangladéshta dunya jamaetchilikining küchlük naraziliqlirigha qarimay, 2013- yili 12- ayning 12- küni ölüm jazasi dargha ésip ijra qilinghan bangladésh jamaeti islamiy partiyesining muawin bash katipi abdulqadir molla bilen tonushup chiqishqa tirishimiz.
abdulqadir molla 1948- yili 12- awghustta bangladéshning feriydbor rayoni emir abad shehiride dunyagha kelgen. emir abadta bashlanghuch, toluqsiz we toluq ottura mekteplerni püttürgendin kéyin, 1968- yili rajéndra inistitutini püttürgen. 1975- yili dakka uniwérsitétidin baklawurluq we 1977- yili magistérliq uniwanigha érishken. oqush püttürgendin kéyin, dakkada dölet igilikidiki bir toluq ottura mektepte we milliy mudapie toluq ottura mektipide oqutquchiliq qilghan.
abdulqadir molla we uninggha bérilgen ölüm jazasi heqqide toxtilishtin ilgiri u mensup bolghan partiye heqqide, yeni ‹jamaeti islamiy partiyesi› heqqide azraq toxtilip ötüsh muhim bolsa kérek. pakistan, hindistan we bangladéshtiki jamaeti islamiy partiyelirining esli menbesi bir bolup, uni 1941- yili 26- awghustta 20- esir islam dunyasining serke ölimaliridin ebulela mewdudi bügünki dewr musulmanliri arisida saghlam étiqadiy asas boyiche keng kölemlik islahat élip bérish meqsitide hazirqi pakistanning, öz waqtidiki hindistan yérim arilining lahor shehiride qurup chiqqan. 1948- yili pakistan islam jumhuriyiti qurulghandin kéyin, sepdashliri bilen birlikte lahorgha qaytip kelgen we bu tebiiy özgirish netijiside jamaeti islamiyning hindistan terepte qalghan qaniti hindistan jamaeti islamiysi, pakistan tereptikisi pakistan jamaeti islamiysi süpitide paaliyitini dawamlashturghan. 1971- yili pakistanning sherqiy qismi yeni hazirqi bangladésh ayrilip chiqip musteqilliqini élan qilghandin kéyin istixiylik halda bangladésh jamaeti islamiy partiyesi shekillengen.
emdi bangladésh jamaeti islamiy partiyesining muawin bash katipi abdulqadir molligha qaritilghan eyibleshler we bérilgen ölüm jazasi heqqide toxtilip öteyli. abdulqadir molla we sepdashliri, 1971- yilidiki bangladéshning pakistandin ayrilip chiqish herikitige pütün küchi bilen qarshi chiqqan we buning musulmanlarni parchilash we uning küchini ajizlashturushtin bashqa nersige yarimaydighanliqi pikrini otturigha qoyghan. insaniyetke qarshi jinayet sadir qilish bilen munasiwetlik 6 türlük eyibleshning beshi bilen qarilinip ölümge höküm qilinghan abdulqadir molla, musteqilliq urushi esnasida ‹elbedir birigadasi› gha eza bolghan.
abdulqadir molla bangladishtiki közge körüngen musulman zhurnalistlarning biri bolup, The Dayli Sangram kündilik gézitining bash tehriri bolupmu ishligen. 1986 we 1996- yilliri ikki qétim parlamént ezaliqigha namzat bolghan.
abdulqadir molla, 2010- yili bangladésh hökümiti teripidin qurup chiqilghan xelqara urush jinayetliri sot mehkimisi teripidin 2013- yili féwral éyida 1971- yilidiki mezkur urush esnasida insaniyetke qarshi jinayet sadir qilish we 344 neper qoralsiz puqraning öltürülüshide türtkilik rol oynash bilen eyiblinip muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilinghan jamaeti islamiy rehberlirining biri bolup hésablinidu. eyibleshlerni ret qilghan molla, üstidin chiqirilghan hökümning bikar qilinishi üchün yuqiri sotqa erz sunghan. yuqiri sot, 2013- yili 17- séntebir küni mollining muddetsiz qamaq jazasini ölüm jazasigha özgertken.
bangladéshning közge körüngen ölimalirining biri bolghan abdulqadir mollining ölümge höküm qilinishi bangladésh shundaqla musulman alemining köpligen jaylirida qattiq naraziliqlargha uchridi. türkiye, engliye, qatar, gérmaniye, tunis qatarliq ellerning, birleshken döletler teshkilati (b d t), xelqara kechürüm teshkilati, kishilik hoquq teshkilatliri, her sahe ijtimaiy küchler bashqurushidiki teshkilatlarning qattiq naraziliq bildürüshlirige qarimay, 12- dékabir kechte dargha ésilghan 65 yashliq abdulqadir molla, bangladéshtiki hakimiyetke qarshi bayraqdar islamiy öktichi bolup hésablinidu.
türkiye bash ministiri erdoghan bangladésh bash ministiri sheyxe hesiynege téléfon qilip, abdulqadir molligha bérilgen ölüm jazasining bikar qilinishi üchün tirishchanliq körsitishini telep qilghan bolsimu, bangladésh dairliri molla abdulqadirgha bérilgen ölüm jazasini erdoghan téléfon qilghan küni kechte dakka türmiside dargha ésip ijra qildi we jesiti ailisige tapshurup bérilgen mollining namizi seher saet 4 te oqulup yerlikke qoyuldi. bangladésh dairiliri mollining tileklirining orundilishigha ruxset qilmidi. u namizini perzentliridin birining oqushini telep qilghanidi.
xelqara kechürüm teshkilati abdulqadir molligha bérilgen ölüm jazasigha ‹uyilishqa tégishlik bir ish› dep baha berdi. mezkur teshkilatta wezipe öteydighan bingalliq tetqiqatchi abbas faiz «bu ölüm jazasi ijra qilinmasliqi kérek idi. chünki, ölüm jazasi kishilik hoquqni ochuqtin ochuq depsende qilishtur» dédi.
abdulqadir mollining adwokati tajulislamning anatoliye agéntliqigha bergen bayanatigha asaslanghanda, u ölüm jazasidin ilgiri «ular méni bir islamiy partiyening rehbiri bolghanliqim üchün öltürmekchi. men mutleq halda héchqandaq jinayet sadir qilmidim. méni musulman bolghanliqim üchün dargha asidu. bu hökümet manga qaritilghan eyibleshlerning héchbirini sadir qilmighanliqimni bilidighan bolushigha qarimay, méni öltürüsh pikride ching turmaqta.» dégenlerni qeyt qilghan. u yene ayali piyori xanimgha yazghan mektubida özining ölüm jazasigha höküm qilinishining perde arqisida hindistanning barliqini eskertip munularni yazdi: «..hökümet axirqi peytlirini bashtin kechürüwatqanliqi üchün bolsa kérek, bu peskesh jinayetni sadir qilishqa aldirimaqta... tünügün hindistan diplomatiye ministiri peqet awami ligi (hesine wejidning partiyesi) ni jasaretlendürüsh bilenla qalmidi, eyni waqitta muhemmed ershadqimu bésim ishletti. uni jamaeti shibir (jamaeti islamiy partiyesining yashlar qaniti) ning küchiyip kétishidin agahlandurdi. bu, jamaeti shibirdin qorqush we uninggha bolghan nepret hindistanning hemme yérini qaplap ketkenlikini körsitip béridu. bashtin béri dep kelginimdek, bizge qarshi chiqirilghan barliq qararlar eslide hindistan teripidin pilanlinidu. awami lig xalisimu buningdin qaytalmaydu. chünki, ularning hakimiyetning béshigha kélishi hindistangha teslim bolushlirini arqa körünüsh qilidu...»
ölüm jazasi ijra qilinishtin ilgiri yoqlap barghan tughqanliri arqiliq qollighuchilirini zorawanliq weqeliridin yiraq halda qarshiliq körsitishke chaqirghan mollining «islamiy heriketni méning öltürülüshüm bilen toxtitip qalghili bolmaydu. eksiche u hökümetning aghdurulushini asanlashturush üchün kücheygen bolidu. kishilerning dua qilishini telep qilimen. allahqa méning hayatimning bedilige islamiy heriketning döletning igilik hoquq we musteqilliqini muhapizet qilishi üchün dua qilimen.» dégenliki qeyt qilindi.
bildürülishiche, ölüm jazasigha ‹shéhitlik› dep qaraydighanliqini eskertken abdulqadir molla, «héchqandaq nersining buningdin yaxshi bolalmaydighanliqi» ni bildürgen.
mollining qolgha élinishi bilen bashlinip ölümge höküm qilinishighiche dawamliship kelgen naraziliq namayishliri, ölüm jazasi ijra qilinghandin kéyin birdinla ewj élip ketti. toqunushlarda onlarche adem öldi, nurghunlighan iqtisadiy ziyan körüldi. bangladishning ichki weziyiti qalaymiqanlashti. bangladishning buningdin kéyinki weziyitining tinchish yaki tinchimasliqi nöwette sotliniwatqan jamaeti islamiy partiyesi rehberlirige bérilidighan hökümlerge baghliqtekla qilidu. elwette, buni kélechek belgileydu.
hörmetlik radiyo anglighuchilar! yuqirida ‹küntertiptiki shexs› namliq sehipimiz boyiche 2013- yili 12- ayning 12- küni ölüm hökümnamisi dargha ésip ijra qilinghan bangladésh jamaeti islamiy partiyesining muawin bash katipi abdulqadir molla bilen tonushup chiqtuq. aldimizdiki hepte 2014- yilining 11- yanwar küni wapat bolghan israiliyening sabiq bash ministiri ariél sharonning hayati we dunya ellirining sharon heqqidiki rengdar qarashliri heqqide toxtilip ötimiz. köngül qoyup tingshighanliqinglar üchün rehmet!