تورکیه پنجره‌سیندن اورتادوغو (38)
ژوئن آیی ایچری‌سینده قوزئی عراق بؤلگه‌سل رهبرلیگی‌نین لیدری مسعود بارزانی موستقیل‌لیک رفراندومو اوچون 25 سپتامبر 2017-جی ایل تاریخینی رسمی اولا‌راق اعلان ائتدی
تورکیه پنجره‌سیندن اورتادوغو (38)
25 سپتامبر 2017 تاریخینده قوزئی عراق بؤلگه‌سل رهبرلیگی‌نین موستقیل‌لیک رفراندومونا گئدیر. بیز ده بو هفته پروقرامیمیزدا رفراندومون قانونی اولوب اولمادیغینی اولوسلار آراسی حاق باخیمین‌دان تحلیل ائدجگیک.
آتاتورک اونیورسیته‌سی اولوسلار آراسی ایلیشکی‌لر بؤلومو آراشدیرماچیسی دوکتور جمیل دوغاچ ایپک‌ین مسئله ایله باغلی قیمتلندیرمه‌سینی تقدیم ائدیریک.
------
قید ائدک کی، ژوئن آیی ایچری‌سینده قوزئی عراق بؤلگه‌سل رهبرلیگی‌نین لیدری مسعود بارزانی موستقیل‌لیک رفراندومو اوچون 25 سپتامبر 2017-جی ایل تاریخینی رسمی اولا‌راق اعلان ائتدی. سونرا کرکوک ویلایت مجلیسی‌نین رفراندوما کرکوک شهری‌نین ده قاتیلاجاغینی آچیقلاییب. آنجاق قوزئی عراق بؤلگه‌سل رهبرلیگی، موستقیل‌لیک رفراندومونا هله ایستدیگی ایچ و خاریجی دستگی تام اولا‌راق وئرمه‌دی. عراق کوردوستان دموکرات پارتیسی خاریجین‌دکی دیگر بؤیوک پارتی‌لر، رفراندوما دستک وئره‌جک‌لرینه دایر هله کی، رسمی آچیقلاما وئرمه‌دی. بؤلگه‌ده بؤیوک بیر اها‌لییه صاحب تورکمن‌لر و عرب‌لر ده رفراندوما مثبت باخمیر. آنجاق رفراندومو قارشی‌سینی آلماق اوچون اللرینده هر هانسی بیر سیاسی و یا سیلاح‌لی گوج یوخ. عرب‌لر و تورکمن‌لر ایره‌لیله‌ین زامان‌لاردا گوج‌لنیرلر ایسه تورپاق‌لارینی گئری آلماق اوچون هر جور تلاشی دئنه‌یه‌جکلردیر.
منجه، بو رفراندوم؛ مانع اولونماز ایسه؛ نتیجه‌لری ایله بؤلگه‌ده بؤیوک بیر ساواش باشلانغیجینا سبب اولا بیلر. 1938 مونیخ آندلاشماسی سونرا باش وئرن‌لرین بیر بنزری بو دفعه یاخین شرقده داها قان‌لی بیر شکیلده جرایان ائده بیلر.
قوزئی عراقدا کئچیریله‌جک رفراندومون بؤلگه‌نین عمومی وضعیتی باخیمین‌دان، عراق اوچون و مشروعت باخیمین‌دان جیدی انگل‌لری وار. ایلک نؤوبه‌ده اونو دئمه‌لییم کی؛ عراق کوردلری‌نین آیریلما طلبی سلف-دترمیناسیون باخیمین‌دان قانونی بیر طلب یوخدور. بو گون عراقدا پرزیدنتی عراق کوردلرین‌دن. عراقدا کوردلرین ترکیبینده بیر موختار بؤلگه وار. بون‌دان باشقا، قوزئی عراق بلکه ده تاریخی‌نین ان یاخشی دؤورونو یاشاییر. عراقدا کوردلره و قوزئی عراق بؤلگه‌سل یؤنئتمینه قارشی ان کیچیک سیاسی و یا نیظامی بیر باسقی دا یوخدور. بئله‌لیکله، اورتادا سلف-دترمیناسیونو و آیریلماغی حاق‌لی ائده‌جک هر هانسی بیر حال یوخدور. بو شکیلده اؤزباشینا سلف-دترمینسایون طلب‌لری قانونی قبول ائدیلسه، صاباح عراقدا و دیگر اؤلکه‌لرده باشقا آیریلما ایستک‌لری ده گوندمه گله‌جک‌دیر. حالبوکی، معاصیر اولوسلار آراسی حقون ان تمل قایدا دولت‌لرین اؤلکه بوتؤو‌لوگو و موستقیل‌لیک‌لری‌نین قورونماسی‌دیر. بو قایدا اولوسلار آراسی توپلومون باریش و ثابت‌لیگی‌نین ضمانتی کیمی قبول ائدیلیر. بئله کی، اولوسلار آراسی حاقدا سیلاح‌لی گوجه‌یه مراجعت ائتمیین یگانه استثنا اولان اؤزونو مودافیه حاقی اؤلکه بوتؤو‌لوگونون و موستقیل‌لیگی‌نین تهلوکه‌یه دوشدوگو وضعیت‌لر اوچون نظرده توتولوب. بئله‌لیکله، رفراندوم پروسه‌سی، باشدا حقوقی اولماقلا، هر باخیم‌دان ایچری‌سینده جیدی چتین‌لیک‌لر واردیر. قالدی کی، قوزئی عراق‌داکی کوردلر آراسیندا بئله رفراندوما موخالیفت ائدن و رفراندومو قانونی گؤرمه‌ین جیدی بیر کوتله وار.
کرکوک ویلایت مجلیسی‌نین قبول ائتدیگی قرار دا حاقا ضیددیر و یوخ حؤکمونده‌دیر. بو قرار هر شئی‌دن اوّل باشدا آنایاسا اولماقلا عراقین ایجرادا اولان حقوقونا ضیددیر. کرکوک ویلایت مجلیسی‌نین؛ تورکمن و عرب عضو‌لرین هئچ بیری‌نین قاتیلمادیغی، 26 کورد عضو‌دن 24ونون قاتیلدیغی سسوئرمه‌ده 21 بلی سسی ایله رفراندوما قاتیلما قراری آلیب. کرکوک ویلایت مجلیسی‌نین سؤز قونوسو قراریین یالنیز کوردلرین سس‌لری ایله آلینمیش، کوردلر کناردا قالان هئچ بیر عامل بو قرارا هه دئممیش اولدوغو اوچون قرار عراقین ایجرادا اولان آنایاسایا ضد بیر قراردیر.
بو گون بارزانی و موتتفیق‌لری‌نین نظارت ائتدیگی و موستقیل‌لیک اعلان ائتمک ایستدیگی تورپاق‌لار، تاریخن تورکمن‌لره مخصوص‌دور، تورکمن‌لرین آتا-بابا تورپاق‌لاری‌دیر. بؤلگه‌نین بو گون "فعلی اولا‌راق" بارزانی طرفین‌دن نظارت ائدیلمه‌سی، بو حقیقتی دییشدیرمیر. بؤلگه‌نین سرحدلری ایچینده یاشایان اها‌لی‌نین بؤیوک اکثریتی تورکمن‌دیر. ایللردیر داوام ائدن سیستم‌لی سالدیری‌لارا باخمایا‌راق تورکمن‌لر، بو گون عراقدا یاشاماغا داوام ائدیرلر و عراقین قوروجو عنصورلاریندان‌‌دیرلار.
رفراندوم‌دان چیخا‌جاق آیریلما قراری‌نین قبول ائدیلمه‌سی حالیندا تورکمن‌لر و دیگر بوتون ائتنیک و دینی قروپ‌لار اوچون ده سلف-دترمیناسیون حاقی گوندمه گله‌جک‌دیر. بو قرارین قبول ائدیلمه‌سی حالیندا قوزئی عراق‌داکی 1990 اؤنجه‌سی اها‌لی-اتنیک قورولوش ایستاتوسونا گؤره بوتون قروپ‌لارین آیریلما داخیل هر جور طلب‌لری قانونی حالا گله‌جک‌دیر. اگر کوردلرین عراق‌دان چیخماق حاق‌لاری وارسا، عراقدا یاشایان بوتون اتنیک و دینی قروپ‌لارین دا آیریلما حاقی واردیر.
بو باخیم‌دان رفراندوم کئچیریلسه و آیریلما قراری چیخارسا عراق تورکمن‌لری‌نین ده عراقدا ایره‌لیله‌ین گون‌لرده بیر موستقیل‌لیک رفراندومو کئچیرمه‌سی گوندمه گله بیلر. همچینین تورکیه جمهوریتی‌نین ده عراق ایله تماسا کئچه‌رک اراضی بوتؤو‌لوگونو تهدید ائدن حال‌لار ایله علاقه‌دار قارشی‌لیق‌لی یاردیم و امکداش‌لیق آندلاشماسی ایمضالاماسی دا ایره‌لیله‌ین گون‌لرده گوندمده یئر تاپابیلر.
----
آتاتورک اونیورسیته‌سی اولوسلار آراسی ایلیشکی‌لر بؤلومو آراشدیرماچیسی دوکتور جمیل دوغاچ ایپک‌ین موضوع ایله باغلی قیمتلندیرمه‌سینی تقدیم ائتدیک.
