تورک دیش پولیتیکاسینا باخیشلار (28)
تورکیه‌نین سئچیمی و تورک دیش پولیتیکاسی
تورکیه‌ده ۲۴ ژوئن‌ده دوزنلنن جمهورباشقانلیغی و میلت وکیلی سئچیملری باشا چاتیب. بیز ده بو هفته پروگرامیمیزدا تورکیه‌نین سئچیمینی و تورک خاریجی سیاستینه یانسیمالارینی تحلیل ائدجییک.
آتاتورک اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکیلر بؤلومو خوجا‌سی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سونوروق.
...
تورکیه جمهوریتینده ۲۴ ژوئن تاریخین‌ده دوزنلنن جمهورباشقانلیغی و میلت وکیلی سئچیملری باشا چاتیب. باتیدا و دونیا میقیاسین‌دا سئچیملره ماراق چوخدو. بو وضعیت تورکیه‌نین گئتدیکجه آرتان بؤلگه‌سل و کوره‌سل رولونا وئریله‌ن اؤنمی گؤستریر.
جمهورباشقانلیغی سئچیم‌ین‌دن رجب طیب اردوغان، ملت وکیللیگی سئچیملرین‌دن ده جمهور اتفاقی (عدالت و قالخینما پارتیسی ایله میلیت‌چی حرکت پارتیسی) ظفرله چیخدیلار. سئچیمنین یوکسک ایشتیراکلا گئرچکلشمیش اولماسی اؤنملی. بو وضعیت تورک دموکراسیسینین گلدیگی مرحله، حاکمیتین مشروعیتینی و توپلومون دستیینی گؤستریر.
سئچیملر عرفه‌سین‌ده نیسبتا آرخا پلان‌دا قالان خاریجی سیاست بیردن بیره حرکتلنمه‌یه باشلادی. چونکو الده اوزون بیر ائدیله‌جکلر لیسته‌سی وار و پروسه‌لر چوخ سرعتلی. بونا گؤره ده، خاریجی سیاست‌ده یئنی بیر دؤوره قدم قویولدوغونو سؤیله‌مک مومکون. چونکو سئچیملردن سونرا تورکیه‌نین گوندمین‌ده ایلک سیرالاری آلاجاق ایکی اساس مسئله وار. بیری خاریجی سیاست دیگری ده خاریجی سیاست ایله علاقه‌لی اولاراق ترورلا موباریزه.
گله‌جک پروسه‌ده آوروپا بیرلیگی باش‌دا اولماقلا، باتی دونیاسی تورکیه ایله یئنی بیر صحیفه آچماق ایسته‌یه‌جک. قارشی‌داکی آلتی آی آوروپا بیرلیگی دؤنم باشقانلیغی ائد‌جک اولان اتریش دؤنمین‌ده قیسا مدت‌ده سرعتلی آددیملار گؤزله‌میرم. آنجاق گئچمیشینه گؤره داها حرکت‌لی بیر چیزگی گؤره‌بیلیریک. سیغینماچی مسئله‌سی هله ده حل ائدیلممیش‌دیر و آوروپا بیرلیگینین تورکیه‌سیز بو پروبلئمی حل ائتمه‌سی چتین گؤرونور.
آمریکا ایله موناسیبتلرده گئری‌ده قالان ۲-۳ ایله نیسبتا داها مولایم بیر دؤنم اولابیلر. چونکو آمریکا جمهورباشقانی دونالد ترامپ، تورکیه ایله یاخشی علاقه‌لر ایستییر. واشینگتون بوروکراسیسی بوروکرات/عسگرلرین بیر بؤلومونون تورکیه ضدیتی معلوم اولان بیر حقیقت. آنجاق تورکیه موذاکیره ماساسینا زیتون بوداغی عملیاتی و منبج آنلاشماسینین وئردیگی گوونله یاشاییر.
آمریکا ایله موناسیبتلر، داخی‌لی و خاریجی تهلوکه‌سیزلیک‌دن خاریجی سیاسته، اقتصاد‌دان، مالیه‌یه، دؤولت دیپلوماتیسین‌دن حقوقی پروبلئملره قدر گئنیش بیر چرچیوه‌نی ایچینه آلیر. آمریکا ایله یاشانان پروبلئملر، تورکیه‌نین اوچونجو طرفلرله (دؤولتلر، ناتو، آوروپا بیرلیگی کیمی قوروملار، اؤزل شیرکتلر) موناسیبتلرینی ده ائتکیله‌ییر. شبهه‌سیز، منفی جهتلر آمریکانی دا ائتکیله‌ییر/ائتکیله‌یه‌جک. گونجل اولاراق، آمریکا-تورکیه موناسیبتلری جدی بیر بحرانلا قارشی قارشییا. اس-۴۰۰ هاوا مدافعه سیستمی، بو بحرانین سمبولو. آمریکا، تورکیه‌نی قرارلارین‌دان وازگئچیرمک اوچون اصرارلی. آنجاق اصل پروبلئم، بونو ساغلایاجاق استراتژینین معین ائدیلمه‌سین‌ده یاتیر. تورکیه‌نی قرارلارین‌دان وازگئچیرمک اوچون ایزله‌نیله‌جک استراتژی، سرت یاپدیریملار می، یوخسا یومشاق دیپلوماتیک اقناع تورلارینا می دایاناجاق، معلوم دئییل. سرت تحریملر آمریکا رهبرلیگی اوچون چوخ عاغیل‌لیجا اولماز. سرت تحریملر، تورکیه‌نی تهلوکه‌سیزلیک ساحه‌سین‌ده بیر مقدار زورلاسا دا ایسته‌نیله‌ن نتیجه‌لری وئرمیر. عکسینه، تورکیه‌نی سرعتله باتی دونیاسین‌دان قوپاراجاق یول آیریجینا سوروکله‌یه‌بیلر.
جمهورباشقانی اردوغان سئچیم سونراسی ائتدیگی چیخیشلاردا ترورلا مباریزه‌یه اؤزل یئر آییریب و عزم وورغوسو ائتدی. بو وورغونون تکجه سئچیجی طلبلرینه وئریلمیش بیر جاوابدان اؤته معنا داشیدیغی آیدین. تورکیه‌نین ترور پروبلئمی هر کئچه‌ن گون اؤزونو داها چوخ گؤستریر. بون‌دا کوره‌سل، بؤلگه‌سل و اؤلکه داخی‌لی پروسه‌لرین رولونون اولدوغو آچیق. احتمالا اؤنوموزده‌کی پروسه‌ده بو مسئله داها چوخ گوندم‌ده اؤزونه یئر تاپاجاق.
تورکیه‌نین اطرافین‌داکی حرکتلنمه‌لر و اتفاقلار، سوریه، عراق و ایران ایله باغلی یئنی اینکیشافلارا ایشاره ائدیر. خصوصیله سوریه پروبلئمی ماهیت دییشدیریر. دیگر طرف‌دن، جمهورباشقانی اردوغان، ترورلا موباریزه‌ده عزمه وورغو ائدرکه‌ن، پروبلئمین یالنیز هؤرگوتله تعریف ائدیلمه‌یه‌جگینین فرقین‌ده. بؤلگه‌سل پروسه‌لر بیزه ترور هؤرگوتو پ‌کاکانی آشان بیر پروبلئمین مؤوجود اولدوغونو گؤستریر.
اؤنوموزده‌کی پروسه‌ده تورک خاریجی سیاستین‌ده بو اوچ میلین اؤن پلان‌دا اولاجاغینی تخمین ائدیره‌م:
مدرن: دونیاداکی پروسه‌لری یاخین‌دان تعقیب ائدن و پرو آکتیو بیر سیاست تطبیق ائدن تورکیه.
میلت‌چی: خاریجی سیاست‌ده تورک میلتینین و تورک دونیاسینین اؤنجه‌لیکلرینی نظره آلان، اورتا آسیا تورک جمهوریتلری ایله ایلیشکی‌لرینی داها دا اینکیشاف ائتدیره‌ن بیر تورکیه
محافظه‌کار: بوتون مظلوم میلتلر و مسلمان توپلولوقلار ایله باغلارینی داها دا گوجله‌ن‌دیره‌ن بیر تورکیه.
نتیجه اولاراق تورک میللتی بو سئچیملرله تورکیه جمهوریتی تاریخینین ایکینجی آنا دییشیکلیینین اردوغان الیله حیاتا کئچیریلمه‌سی قرارینی وئردی. (ایلکی ۱۹۵۰ده دموکراتیک حیاتین دموکرات پارتی و باشباخان مندرس الی ایله تاسیس ائدیلمه‌سی). سیستم دییشیکلیگینی بئش ایل اردوغان ایداره ائد‌جک. ایلک تجروبه البته کی، چتین بیر وظیفه. یئنی اینشا وظیفه‌سی عینی زامان‌دا یئنی‌لنمه‌یه ده ایمکان تانیییر. یئنی سیستمه گئچیشله گوج‌لنه‌ن تورکیه، بئله‌لیکله، خاریجی سیاست‌ده اؤنجه‌کین‌دن داها تأثیرلی اولما شانسینی یاخالاییر.
...
آتاتورک اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکیلر بؤلومو خوجا‌سی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سوندوق.
ایلگیلی‌لی خبرلر
تۆرک جمهوریتلرینین گوندمیندهکی گلیشمه‌لر
حاضردا دونیانین ۱۵ اؤلکه‌سینده ۲۹ آذربایجان ائوی خیدمت ائتمکده‌دیر
