Bu waqıyğa Urta Aziyädä zur taypılunı tudırdı. Bu täräqqiyätlär xätta iñ yaxşı küzläw oyışmaları da küz aldına kiterä almaslıq tizlektä tormışqa aştı.
AQŞ liderlığındağı koaliśiya Äfğanstanda uzdırğan. 20 yıldan soñ köçlären ildän çigenderde. Koaliśiya Qabulda yaqlağan xökümät tarqaldı häm “Taliban” da bu räweşle başqalağa kilep urnaştı.
“Taliban” ildäge şähärlärne ber-ber artlı basıp alğan çaqta İlbaşı Äşräf Gani ildä krizis buluın tanudan baş tarttı.
Äfğan İlbaşı Äşräf Gani: “İminlek planıbız bik açıq. Biredä neçkäleklären urtaqlaşırğa telämim. Böten äytä alaçaqlarım: şuşı ğısyan dulqının aldıbızdağı altı ay êçendä beterü häm ildä totrıqlılıq urnaştıru öçen böten äzerleklärebezne yasadıq”
Gani şuşı süzlärennän ike atnadan soñ ildän qaçıp kitte
Bu – ildäge etnik büleneşlärgä häm tuğan-tumaçalıqqa säbäp buluı arqasında tänqıytlängän häm yaratılmağan lidernıñ soñğı ğamäle buldı.
Şaqtıy äfğan öçen Gani xökümäte bolay da awır könnär kiçergän ilgä soñğı orım salğan buldı
Berençe mäs’älä, älbättä, legallek häm legallekneñ dä bilgele ber öleşläre bar
İkençese, xökümätneñ başqarğan êşläre
Haroun Rahimi, säyäsät belgeçe: “Wäkillek itelüe belän bäyle problemalar da bar ide, yäğ’ni xökümätneñ cämğiyätneñ törle qatlamnarın citäkçelektä qatnaştıru mäs’äläsendä uñışsız buluı.
Monnan tış säyäsät dairäsendäge qanunsızlıq, korrupśiya häm talaw xäräkätläre kebek problemalar da bar ide.
Haji Wahidullah kebek şaqtıy äfğan däwlätneñ köçsezlänüeneñ gäyeben güya “terrorğa qarşı köräş” säyäsätendä kürä
AQŞ häm berlektäşläre bu köräşneñ zur öleşen Wahidullah ta yäşägän awıl cirlärendä alıp bardı.
Haji Wahidullah, awıl keşese: “Äfğan xökümäte häm AQŞ köçläre biredä küp sanda tönge operaśiya uzdırdı.
Bezgä niçek zolım itkännären häm xalıq arasında niçek qurqu tudıruların beläbez.
Monı söyläşü dä xätta keşene qayğığa sala.
Bu operaśiyalär keşelärneñ xökümättän näfrät itüenä säbäp buldı.
Däwlätne yaqlayaçaq xalıqara matdi yärdäm bulmıyça iq’tisad ta tarqalaçaq wazğiyättä
“Taliban” küp sanda xatın-qıznı êşlärennän çitläşterep wazğiyätne tağın da naçarayttı”
Şaqayeq Tawangar, äfğan jurnalistı: “İkençe däräcädäge cenes kebek xis itü ğadel tügel. Keşene üz-üzenä qul saluğa alıp bara, çönki bu finans yaqtan başqasına bäyle bularaq dönyağa kilüegez häm berkem dä bulmawığız mäğ’näsenä turı kilä”
Şaqayeq Tawangar – Äfğanstanda iñ perspektivalı yäş’ jurnalistlardan berse
Tawangar fikerençä, xatın-qızlar qatnaşmıyça “Taliban” citäkçelege legal bula almıy.
“Minemçä, Äfğanstan İslam Ämirlege xatın-qızlar êşçänlege häm bigräk tä matbuğat mäs’äläsendä hiç uñay töşençälärgä iyä tügel. Ämma şulay da dönyanıñ alğa taba baruın häm Äfğanstan İslam Ämirlegeneñ dä şuşındıy uq däräcädä bulırğa mäcbür buluın ömet itam”
İldäge şaqtıy xıyal cimerelgän bulsa, hiçber xökümät älegä “Taliban”nıñ legallegen tanımadı. Läkin tışqı säyäsät barı tik isän qalırğa tırışqan äfğannar uylıy torğan tema tügel.
İlneñ yaña xökümäte, yaña çınbarlığı häm aldında bilgesez yaña yıl bar
Soraya Lennie, TRT World, Qabul
