İbrahim Kalın äñgämä 2 (däwamı)

Äñgämä 2

Korrespondent: Ber taraftan cämäğätçelekneñ uramnarda xökümätne xuplağannarın küräbez, ämma ber taraftan da xäzerge waqıtta iğlan itelgän ber ğädättän tış xäl wazğiyäte dä var. Oppozitsiyäçel partiyälare dä bu qararnı xuplıy. Fäqat, xalıqara cämğiyättän törle açıqlawlar da işetäbez. Mäsälän bu açıqlawlar Törkiyägä  proprorśionallek bulu mäsäläsendä möräcäğät yasıy, xoquqnıñ östenlege prinśıpının küzätelep  baruwın möräcäğäten yasıy, yäki moña oxşaş çaqırular.

Sez niçek uylısız xalıqara çämğiyättän kürsätelgän reakśia häm tänqıtläwlärneñ ber öleşendä xaq bulu mömkinlege  bar mı?

İbrahim Kalın:

İñ êlek, yuqqa çığarılğan tüntäreleş kereşü säbäbe belän ğädättän tış xäl iğlan itelde. Bu da törek konstituśiyasındağı 120 häm 121nçe  maddälärneñ röxsät birgän ber wazğiyät. Bu maddä , bu iğlanğa röxsät birä häm bu röxsätne xökümätkä dä birä.  Xökümät dä monı parlamentqa täqdim itte.

Bu qararnamä bügen barı tik xökümätneñ tügel şul uq waqıtta oppoziśiya partiyäläreneñ tawış birüe belän parlamenttan uzdı. Yağni qısqaça, yasalğan, konstituśion çikläre eçendä. Bu waqıtqa qadär , xoquqın östenlege prinśipı tışında ber närsä yasalmağan, yasalmıyaçaqtır. Fäqat sezneñ dönyanıñ  här poçmağındağı tamaşaçılarnıñ bu tör qararlarnıñ birelgän mohitne añlarğa kiräk.

Qısqa waqıt êlek, törek armiyäse êçendä Gülengä bäyle terrorçı elementları tarafınnan planlaştırıp alıp barılğan ber xärbi tüntäreleşne buldırmıyça  qaldırdıq.

Bu tüntäreleşkä , xökem itü sistemasınıñ êçendäge häm başqa oyışmalar êçendäge oyışma äğzaları tarafınnan yärdäm itelde.

Şunıñ öçen, xäzer, tüntäreleştä qatnaşqan, tüntäreleşne planlaştırğan, alıp barılğan, häm ayıruça, barışta xezmättäşlekne alıp barğan, äğzalarğa tıştan yärdäm itkän häm qulğa töşerelgän qayber dokumentlarda kürgänebez kebek tüntäreleştän soñ bu keşelärgä  yärdäm itäçäk keşelärgä qarşı xoquqi barış başlayaçaq.

Däwlät oyışmaları eçendäge Gülen oyışmasına qarşı köräş uzun waqıt buyınça däwam itelä. Bu keşelärne bilgeläw öçen  barış bolay da däwam itä.

Tüntareleşe kereşüendä qatnaşqan  armiya generalları avgusttağı Yuğarı Ğäskäri Şura ciyılışında layıqlı yalğa kitäçäklär ide yäki däräcäsen kütärär almaslar ide. Bälki dä berär närsä yasaw häm monı tuqtatu öçen bu soñğı şansıbız dip uylağannar.

Gülen oyışması äğzalarınıñ iñ baştan birle mondıy fikere bar ide.

Yasağan qayber açıqlawlarğa qarasağız, bu waqığalar belän ber nindi bäyläneşläre yuq. Alardan mondıy süzlärne işetü- çınnap ta bik kölke.

Çönki alarğa sorasağız Gülen xäräkäten digän ber xäräkät tä yuq. Alarğa kürä uqılları yuq, televideniye kanalları häm matbuğat oyışmaları da yuq, banklar häm şirkätlär dä yuq. Banklardan, oyışmalardan, şirkätlärdän häm başqa närsälärdän barqlıqqa kilgän şuşındıy zur imperiya  niçek keşelär tarafınnan idarä itelde?

Monı xuplağğannarı bik açıq häm süzläre ışanıçlı tügel häm hiçber waqıt ciddi bulmas.

Bu raslaw arqasında qayber keşelär bu raslawnı telgä kiterde, bu çın ber tüntäreleş tügel ide, döres tügel ide häm Ärdoğannıñ nığıtuwı öçen yasaldı.

Bezne kompromat teoriyälärne tudıru belän ğayeplägän keşelär xäzer inde monı ciddi ber analiz kebek barlıqqa kiterälär. Min moña şulay qarıym.

Töp ağım Könbatış mediasında bu tör açıqlawlar yasağannarına ışanmım.

Bu 11nçe sentyabr höcümnäreneñ AQŞ tarafınnan  planlaştırğanın yaki iñ soñ Parij häm Niśśe höcümnäreneñ Franśuz xökümäte tarafınnan planlaştırğanın raslawı itelä. Bu açıqlawlarnı ciddi almıybız.

Xäzerge waqıtta ğädättän tış xäl qısasında kürelgän böten çaralar, asılda ireklekne, demokratiyäne häm xoquq bäysezlegen saqlap qalu öçen häm keşelärneñ köndälek tormışları bu çaralardan täêsirlänmiyäçäk. Säyäxät ireklege, ciyılış yasaw ireklege, süz irege yäki iqtisadi eşçänleklär  buyınça bernindi täêsirlär  bulmayaçaq. Bolardan berkem dä täêsirlänmiyäçäk..  Keşelärneñ köndälek tormışları bolardan täêsirlänmiyäçäk.

Franśiyadağı bulğan kebek. Parij höcümennän soñ Franśuz xökümäte dä ğädättän tış xäl iğlan itte.

Korrespondent: Törkiyä Fethullah Gülenniñ kire cibärüen taläp itkän dosyenı Amerika Quşma Ştatlarına täqdim itte. Törkiyä monnan närsä kötä?Qayber säyäsätçelär AQŞnıñ bälki dä Törkiyägä basım yasaw öçen monı ber bazarlıq öçen uñaylı mizgel bularaq qullanırğa tırışaçaqların alğa sörälär. Sez monnan närsä kötäsez?

İbrahim Kalın:

Fethullah Gülennıñ  Törkiyägä kire qaytaruwı öçen tögällänüe kiräkle bulğan yuridik barış bar. Xäzer bu dosye barlıqqa kiterelde häm berençe büleme Tışqı êşlär ministrlığı aradaşçılığı belän Amerikan Ğadalät ministrlığına cibärelde , älbätte bez Fethullan Gülennıñ kire cibärelüen kötäbez.

 Soraw: Xäzer armiyäneñ yañadan qorılaçağı söyläşelä. Bu nindi mäğnägä turı kilä? Närsä bulaçaq?

İbrahim Kalın: Armiyägä ütep kergän Gülen tarafdarları ber törkem bar häm älbättä xäzer yasalaçaq berençe äyber- qabat buldırmawın täêmin itüe. Xärbi mäktäplärdän başlarğa  kiräk, däräcä barışı belän belem aluwı belän däwam itäçäkbez. 

Bu tüntäreleşne başqarırğa tırışqan Gülen tarafdarı keçkenä törkeme belän Törek armiyäse arasındağı tögäl ayırımına iğtibar itergä tiyeşbez.

Däwlät başlığı, armiyäneñ häm ilneñ ğomum komandirı bularaq böten barışnı idarä itäçäklär häm Törek armiyäsendäge bu qurqınıçtan qotılaçağıbızğa ışanam.

 
Korrespondent: Cänazälärdä, Qızılay mäydanında häm başqa urınnarda yasalğan söyläşülärdä, ülem cäzası öçen bik küp taläp bar. Şaqtıy keşegä ägär Törkiyäda ülem cäzası kilsä monıñ äwrupa Berlegenä kerüen täêsirliyäçägen, monıñ  añlap añlamawın soradım. Alınğan cäwaplardan berse şuşındıy ide: ägär ABgä kerü Törkiyäneñ iminlege  häm namusı täêsirlänäçäk mäğnäsenä turı kiläçäk bulsa ul waqıtta ABnıñ buluwın kiräk tügel didelär.Keşelärneñ ABdän bizü toyğısı belän bergä Törkiyädä artqan şuşındıy xisneñ bar buluwın uylısızmı? Awrupa berlege alarğa şäxes tanıqlığı öçen iğtibar itmiy?

İbrahim Kalın:

Belengänçä, bez ozın waqıt buyınça Awrupa Berlegenä kerergä tırışabız. Mondıy wazğiyät hiçber başqa äğza ilenä yasalmadı. 2005nçe yıldan başlap  tulısınça äğzalıq öçen AB belän söyläşülärne däwam itteräbez.  Bu bik äkren bardı häm Törkiyä tışındağı keşelär bu tüntäreleş kereşüennän soñ  ildä sizgerle wazğiyätneñ ni öçen monıñ qadär küp xisle buluwın änläyış belän qarşı alırğa tiyeşlär. Bik küp tınıç xalıq keşeläre  üz xalıq tarafınnan üterelde.Ğadalät toyğısı  tarafınnan qaralğanda uramnarda monı yäşägän keşelärneñ ülem cäzasın taläp itüe tabiği reakśiya.

Däwlät başlığıbız: “Ägär xalıqnıñ taläbe bu ikän, älbättä mäcles  bu taläpkä cawap bularaq qanun barlıqqa kitersä min raslarmın”,-dide.

Ägär monıñ näticäse bularaq AB äğzalıq barışıbız tuqtalısa bu mäsälä belän ul könne şögıllänerbez. 
 

Korrespondent:

Xalqın xislärenä qarağanda  AB äğzalıq barışı belän bale ber referandum yasalırğa tiyeşle mi, sez niçek uylısız?

İbrahim Kalın: Bu mäsälä bolay da êlek bäxäsläşelä ide. Äğzalıq barışı suzılğaç Awrupada törle “kinäyläşü aruwı” barlıqqa kilä başladı, ämma monda da “äğzalıq barışının arığanlığı” tua başladı. 3 millionnan artıq qaçaqlarnı qabul itep Törkiyä Awrupağa yaxşılıq yasadı. Äle dä alar bezneñ ildä, Awrupağa küçenü ağımın tuqtattık. Uzğan yılda ,oktyabr ayında kön sayın 6-7 meñ keşe Awrupağa küçergä tırışa ide, bügen isä berkem yuq.

Törkiyä-AB Qaçaqlar bäyle kileşüneñ faydasın kürdek. Törek watandaşlarına vizasız rejim köyläwen başlatrığa tiyeşle bulğan çaqta östämä şartlarnı söyliy başladılar.Törkiyäneñ anti-terror qanunın säbäb bularaq kürsättelär Bu mäsälädä söyläşergä  barı tik bezneñ xaqqıbız bar, bu qanunnar bolay da AB kriteriylärenä kürä xäzerlängän ide. Bu tüntäreleş kereşüeneñ dä isbatlağan kebek bu qanunnarğa ixtiyacıbız bar ikän.

Bez bertuqtawsız bularaq PKK häm DAEŞ terror oyışmalarına qarşı suğışabız. Bez bu terror oyışmalarına qarşı çaralarnı kürergä tiyeşbez. Xäzer inde Gülen Terror oyşması qurqınıçı belän şöğıllänäbez,tabiğıy bularaq, bezneñ anti-terror qanunnarıbızda ber nindiy üzgäreş bulmıyaçaq.
 
 

Korrespondent: Bu waqığalarnı buldırmıy qaldıru öçen nindiy çaralar küreläçäk? Yaqın waqıtta Törkiyä  tışqı säyäsätendä üzgäreşlär yasıy başladı.İzrail häm Rusiyä kebek illär belän yaqınlaşu başlandı, bu üzgäreş näticäsendä Törkiyäneñ AB häm AQŞ belän mönäsäbätlärendä mäsälälärneñ barlıqqa kilüen kötäsezme?

İbrahim Kalın:

 Yuq. Bälki qayber temalarda mäsälälär barlıqqa kilä alır, alarnı çişärbez.  Döres äytäsez, Rusiyä belän  İzrail mönäsäbätlärebezdä üseş täêmin ittek.

Süriyädä suğış däwam itkän waqıtta Ğiraqta iminlek mäsäläse bar, bizi täêsir itergä däwam itäçäk. Bez genä tügel, härkem, Awrupa, böten Ğäräp illäre, Yordaniya, Livan, Ğiraq häm böten başqa illär dä täêsirläneçäk. Älbättä bu mäsälä belän bäyle berlektäşlär belän xezmättäşlegebezne däwam itterergä teliybez.Şul uq waqıtta  berdän artıq terror oyışmasına qarşı suğışa Törkiyä. Monıñ arqasında tabiği bularaq berlektäşlärebezdän  häm kürşelärbezdän änlayış, xezmättäşlek häm yärdämläşü kötep qalabız.
 
Korrespondent:  Xalıqara  cämğiyätkä  häm Törek millätenä ber yullama yasaw öçen 30 sekund buluwın äytsäm  nindi yullama yasar idegez?

İbrahim Kalın:

Törek milläte bu tüntäreleşne kire qağu öçen olı namus häm batırlıqnı kürsätte. Dönya bezneñ belän, bu tüntäreleş  kereşüçelärenä qarşı demokratiyäne yaqlağan öçen räxmätlärebezne belderäbez. İlebezdä demokratiyäğa, xoquqnın östenlegen häm irekne nığıtu yulındağı köräşebezgä yärdäm itergä däwam itäçäklärenä ışanıp qalam.