Törkiyä Tön’yaq Süriyädä yalğız qaldırılaçaqmı?

Törkiyä xäzergä çaqlı çiklärendäge "YPG" häm "DEAŞ" terrorçıların çistartu häm iminle töbäk buldıru öçen Tön’yaq Süriyädä öç uňışlı operaśiya ütkärde. Fäqät Törkiyäneň imin töbäkne buldıru öçen berdänber säbäbe bu ğına tügel.

Belüegezçä, Süriyädä suğış kilep çıqqannan birle Törkiyä millionnarça süriyälegä işeklären açtı häm bügen yaqınça 4 million qaçaqqa qarıy.

İsäpläwlärgä kürä, Süriyädä tuğız yıldan birle däwam itüçe suğış 500 meňnän kübräk keşeneň ğomeren alğan. Kim digändä 6 million keşe ildä tuğan urınnan kitkän bulsa, 5 million süriyäle dä ilennän qaçarğa mäcbür bulğan.

Törkiyä çik buyında imin töbäkneň buldırıluı öçen xalıqara cämäğät’çelekkä yıllar buyı çaqıru yasıy. Häm nihayät dilbegäne üz qulına alıp bu problemanı xäl itä aldı.

2015nçe yılda “YPG” häm “DEAŞ” zur töbäklären basıp alğan Süriyä butalçılıqlar êçendä ide. 2016da Süriyädä êşlär bötenläy butalğan bulsa Törkiyä “DEAŞ” häm “YPG” terrorlaştırğan mäydannarnı azat itü öçen operaśiya ütkärergä buldı. Törkiyäneň “Färat qalqanı” operaśiyası belän başqarğan wazıyfalardan qayberäwläre: Jerablus, Al Rai, Al Bab häm Azäz terrorçılardan çistartıldı. Törkiyäneň yärdäme belän 260 meň qaçaq öylärenä qayttı. Al Rai, Al Bab häm Marädä 3 yaňa xastaxanä salındı. Törkiyä milli mäğarif ministrlığı 458 mäktäpne yaňarttı. Bu räweşle 152 meň uquçı mäktäpkä qaytu forsatın taptı. Häm Törkiyäneň Harran universitetı Al Babta fakul’tet açaçağı häm biredä törekçä, ğaräpçä häm inglizçä belän bergä öç teldä belem biräçägen belderde.

Annan soň 2018dä Törkiyä tağın ber operaśiya ütkärde. “Zäytün botağı” operaśiyası belän Törkiyä “YPG” basıp alğan Afrinnı azat itte. 150 meň qaçaqnıň töbäkkä qaytuına yärdäm itte. Häm zıyan kürgän mäktäplärne häm xastaxanälärne yaňarttı.

Törkiyädäge Gaziantäp universitetı azat itelgän mäydannarda fakul’tet açaçağın belderde: Azäzdä İslam belemnäre fakul’tetı, Afrindä mäğarif fakul’tetı, Al Babta iq’tisad häm idarä belemnäre fakul’tetı.

Monnan soň Törkiyäneň soňğı antiterror operaśiyasına tuqtalabız. “Kördlärne maqsat itep aluına” qağılışlı yalğış xäbärlärdän soň Törkiyä “YPG” terrorçılarınnan azat itü häm amerikan köçläre töbäktän çigengännän soň tön’yaq Süriyädä 480 çaqrım ozınlığında häm 32 çaqrım kiňlegendä imin töbäk buldıru öçen “Solıx çişmäse” operaśiyasın başlattı.

Biredäge amerikan köçläre “YPG” terrorçılarına yärdäm itä häm alarğa qoral täêmin itä ide.

Operaśiya barğan çaqta Törkiyä häm AQŞ planlaştırılğan imin töbäktän “YPG” terrorçılarınıň çigenüe häm Törkiyäneň planlaştırğan iminle töbäkne Süriyä çigeneň kön’yağında tormışqa aşırıluı öçen operaśiyanı tuqtatıp toru mäs’äläsendä kileşte.

Şuşı kileşüdän soň Törkiyä İlbaşı Ärdoğan Rusiyä wazıyfadaşı Vladimir Putin belän küreşte. Häm tübändäge mäs’älälärdä kileştelär: Rusiyä “YPG”lelärneň qoralları belän bergä “Solıx çişmäse” operaśiyası töbägennän, Mänbiçtän häm Täl Rıfattan çigenüen täêmin itäçäk. Rusiyä-Törkiyä urtaq patryule başlayaçaq. Täl Abyad häm Räsul Ayn arasındağı 32 çaqrımlıq xäzerge “Solıx çişmäse” operaśiyası töbäge saqlanaçaq.

İminle töbäk tözelgännän soň närsä bulaçaq soň?

“Solıx çişmäse” operaśiyası başlar aldınnan Törkiyä 3 million qaçaqnı Süriyägä kire cibärüne maqsat itüen beldergän ide. Törkiyä Tön’yaq Süriyäneň asqormasın yaňadan saluda täwäkkäl buluın citkerde. Baştaraq 1 million qaçaqnıň urnaşuı öçen 10 töbäk häm 140 awıl salınaçaq. Här awılda 100 yort bulaçaq häm här öy öçen 10 meň kvadrat metrlıq igen basuı täêmin iteläçäk. Yäş’lär öçen universitet fakul’tetları, mäktäplär, xastaxanälär häm sport üzäkläre dä tözeläçäk. Bu proyektnıň Törkiyägä üzqimmäteneň 27 milliard dollar tiräsendä buluı xisaplanıla.

Törkiyä xäzergä çaqlı qaçaqlar öçen 40 milliard dollar sarıf itte. Bu proyektnıň ikençe êtabında tağın 1 million qaçaq töbäkkä urnaştırılaçaq häm tuplam üzqimmät 53 milliard dollarğa citäçäk.

Ä menä Törkiyä Tön’yaq Süriyäneň yaňadan tözekländerelüe mäs’äläsendä yalğız qaldırılaçaqmı yuğisä xalıqara cämäğätçelek üz rolen başqaraçaqmı?