Moda tarmağınıñ tabiğat'kä zıyanı
Tormışnıñ qızıqlı yaqları - 64/2023
Tormışnıñ qızıqlı yaqları 64/2023
Kiyemnärneñ qullanu waqıtı kimegän sayın moda tarmağınıñ tabiğat’kä zararı arta
BMOnıñ äylänä-tirä moxit oyışması mäğ’lümatlarına qarağanda, moda tarmağı öçen här yıl 159 million ağaç kiselä häm 93 milliard kubometr su qullanıla. Belgeçlär sektornıñ tabiğıy çığanaqlarğa birgän zararınıñ kirägennän artıq sarıf itügä bäyle buluın äytä. “Tormışnıñ qızıqlı yaqları” tapşıru tezmäbezneñ bu bülemendä şul xaqta süz baraçaq.
BMOnıñ äylänä-tirä moxit oyışması 2022nçe yılda çığarğan “Totrıqlı moda strategiyäläre 2021-2024” dip ataluçı xisapta kiyem-salım tarmağınıñ klimat üzgärü häm êkologik krizisqa iñ nıq täêsir itüçe alannardan berse buluı, tabiğıy çığanaqlarnı kiñ räweştä qullanuı, qazılma yağulıqlarğa bäylelege, täêminat çılbırı arqasında tabiğat’ne pıçratuı häm bik küp çüp barlıqqa kiterüe belderelde.
Kiyemnärneñ qullanu waqıtı azayğan sayın moda tarmağınıñ tirä-yün’ moxitkä zıyanı da arta. Dön’yada här yıl 100 milliardtan artıq kiyem citeşterelä. Tarmaq öçen här yıl 159 million ağaç kiselä.
Kiyem citeşterü öçen yıl sayın 93 milliard kubometr su qullanıla. Bu san global’ su qullanunıñ 4%ına turı kilä. Ä industriyäneñ uglerod bülep çığarudağı öleşe 2-6% tiräse. Dön’yada su çığanaqlarındağı mikroplastiknıñ 35%ı sintetik mamıq yuıluı arqasında barlıqqa kilä.
BMOnıñ äylänä-tirä moxit oyışması xisabında belderelgänçä,kiyemnärneñ buyaluı häm êşkärtelüe näticäsendä, bigräk tä, Bangladeş, İndoneziya, Üzbäkstan, Qıtay häm Kambodja şikelle däwlätlärdä sular bik nıq pıçrana. Moda häm tekstil’ arqasında tabiğat’neñ pıçranuı soñğı 15 yılda artqan. Xisapta, monnan tış, tağın da kübräk citeşterü näticäsendä tağın da kübräk çüp barlıqqa kilü - êkologiyägä zararnıñ artuında iñ ähämiyätle säbäp bularaq kürsätelde. “Dön’yada här sekundta urtaça ber yök maşinası qadär kiyem çüpkä atıla yäisä yandırıla” diyelä anda.
Moda häm tekstil’ industriyäse küpdäwlätle strukturağa iyä bulğanğa, logistika prośessları citdi külämdä uglerod çığuğa kiterä. Dön’yanıñ törle urınnarında zur tekstil’ çüplekläre bar. Afrikanıñ Akra töbägenä här atna urtaça 60 konteyner kiyem cibärelä. Cirle xalıq här yıl urtaça 15 million qullanılğan kiyem öyeme belän oçraşa. Bolarnıñ 40%ı tübän sıyfatlı häm qabat êşkärtelä almıy.
“Êşlänmälär tağın da qorı ısullar belän êşkärtelergä tiyeş”
Tekstil’ tovarlarınıñ qorı ısul belän citeşterelüe yuu prośesslarınıñ kimüe digän süz. Dön’yanıñ bik küp cirendä qorılıq bulğanda, bu qadär sunıñ sarıf itelüe klimat ğadelsezlege barlıqqa kiterä.
Şuna kürä êkologiyägä täêsirlär ülçänä aluçı, su qullanu, sunıñ çistalığı, tufraq häm aşlama qullanu küzätü astında bulğan, biotörlelek saqlanğan, qorı êşkärtülärne üz itüçe citeşterü ısulları belän kiläçägebezne saqlaw öçen çişeleş yulları bilgelärgä kiräk.
Çığanaq: “Anadolu” agentlığı
