Äminä Ärdoğan ximayäsendä alıp barılğan “Qaldıqlarsız dönya proyektı” global’läşü yulında

Әминә Әрдoгaн xимaясeндә aлып бaрылгaн “Кaлдыклaрсыз дөнья прoeкты” глoбaльләшү юлындa

“Tormışnıñ qızıqlı yaqları” tapşıru-tezmäbeznen bügenge çığarılışında Törkiyä ilbaşınıñ xäläl cefete Äminä Ärdoğan ximayäsendä alıp barılğan “Qaldıqlarsız dön’ya” proyektınıñ global’läşüe turında süz alıp barabız.

AQŞnıñ N’yu-York şähärendä BMOnıñ 78 nçe ğomum şurası qısalarında “Qaldıqlarsız döny’a öçen izge niyät deklaraśiyäse”nä imza quyıldı. Bilgele bulğança, proyektnı Törkiyä ilbaşınıñ xatını Äminä Ärdoğan citäkli. Çara “Törek yortı”nda uzdı.

Programmada qatnaşqan Surinam, Bosniya Gerśegovina, Seyşel utarawları, Serbiya, Bolgariya, Litva, Zimbabve häm S’yerra-Leone liderlarınıñ tormış iptäşläre dä “Qaldıqlarsız döny’a öçen izge niyät deklaraśiyäse”nä qul quyıp qaldıqlarsız dön’ya üzixtiyarıyları buldılar.

“Dön’yada minut sayın 1 milliard plastik şeşä qullanıla”

Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ xäläl cefete Äminä Ärdoğan üz çığışında plastik qullanunıñ artuına basım yasadı häm böten dön’yada minut sayın 1 milliard plastik şeşäneñ qullanıluına, bu qaldıqlarnıñ zur öleşeneñ diñgezlär häm okeannar belän quşılıp can iyäläreneñ tormışına qurqınıç tudıruın äytte.

Äminä Ärdoğan yıl sayın 2 milliard tonna tiräse bulğan  könküreş qaldıqları 2050 nçe yılda 4 milliard tonnağa citäçäk dip farazladı häm “Mondıy yuğarı qullanu tizlege qaldıqlar probleması belän bergä tabiğıy çığnaqlarıbıznıñ betüenä dä kiterä” dide.

Äminä Ärdoğan Törkiyädä qaldıqlarğa qağılışlı başlangan xäräkät belän 6 yıl azağında 650 million tonna êşkärtelmägän matdä qullanunı buldırmıy qalıp iq’tisadqa öleş kertülären äytte. Ul bu çorda 2 meñ futbol qırı zurlığındağı mäydannıñ  häm 2 millionnan artıq ğailäneñ yıllıq su ixtıyaclarına tiñ bulğan su çığanağınıñ saqlanğanın assızıqladı.

Dön’yanı pıçratuçı illärgä yullama

Äminä Ärdoğan Törkiyädäge bu qazanışlarnıñ dön’yadağı tendenśiyäne tuqtatır öçen citärlek tügellegen häm ayıruça dön’yanı pıçratuçı illärneñ cawaplılıq alırğa tiyeşlegenä basım yasadı.

Ul moña bäyle räweştä 77 nçe ğomum şura qısalarında BMO ğomum särqatibe Antonio Guterreş belän qaldıqlarsız dön’ya xäräkäteneñ nigezen täşkil itkän yaxşı niyät deklaraśiyäsenä qul quyuların iskä töşerep:” Bez bu deklaraśiyäne kiläçäk buınnarğa çista dön’ya qaldıru öçen  äzerlädek. Şuña kürä keşelek ğailäsen, deklaraśiyägä qul quyıp, irtägä tügel, bügennän üzgäreşneñ ber öleşe bulırğa çaqıram”,- dide.

Törkiyäneñ “Parij klimat kileşüe”ndä qatnaşuın belderüçe Äminä Ärdoğan 2020 nçe yılğa qadär Yäşel klimat fondına küçerelergä tiyeşle 100 milliard dollarlıq yöklämäneñ äle dä ütälmäwen äytte.

”Alğa kitkän illär dön’yağa kitergän zıyannarınıñ qorbanı bulğan Afrika illäre, keçkenä utraw däwlätläre häm artta qalğan illärneñ tözätep bulmıy torğan yuğaltu häm zıyannarına iğ’tibarsız qala” dip äytüçe Äminä Ärdoğan, klimat krizisınıñ bu mäğ’nädä xalıqara ixlaslıq häm ışanıç sınawı bulıp qaluın söyläde.

Törkiyäneñ klimat üzgärüenä qarşı köräş häm totrıqlı üseş plannarı qısalarında Berläşkän Millätlär Oyışması ğomum şurasına täq’dim itkän “Qaldıqlarsız dön’ya” qararı 2022 nçe yılnıñ 14 nçe dekabrendä qabul itelde. Şulay itep Törkiyä ilbaşınıñ xäläl cefete Äminä Ärdoğan ximayäsendä alıp barılğan “Qaldıqlarsız dön’ya proyektı” BMO ğomum şurası qararı belän xuplandı. Ğomum şura üz qararı belän 30 nçı martnı Xalıqara qaldıqlarsız dön’ya köne dip iğ’lan itte.

Çığanaq: TRT Xäbär

Tatarça podkastlar (тавыш язмаларыбыз)