Greśiyädä saylawlar häm törek azçılığı

Greśiyä 25nçe iyün’dä ber ay êçendä ikençe tapqır saylawğa baraçaq. Anketalarğa qarağanda, bu saylawlarda da konservativ Yaña demokratiya partiyäse alda bara häm, möğayen, bu yulı berüze xökümät töziyäçäk küpçelekkä ireşä alır. Greśiyädä “köçäytelgän proporśional’ saylaw sisteması” qullanıla, şuña kürä YDP öçen wäzğıyät’ uñay. Monıñ belän bergä 25nçe iyün’ saylawlarında törek azçılığı mäs’äläse êçke säyäsi bäxäslärneñ çarasına äwerelde. Töreklärneñ azçılıq xoquqlarına qarşı yañğırawçı süzlär borçu tudıra.

25nçe iyün’dä Greśiyä ikençe tapqır tawış birergä barğanda, konservativ Yaña demokratiya partiyäse (YDP) köçäytelgän proporśional’ saylaw sisteması yärdäme belän bu yulı berüze xakimiyätne qulğa töşeräçäk küpçelekkä ireşä ala. Köndäşe SYRIZA şikelle başqa firqalär bik artta kürenä. Mayda bulğan saylawlarda SYRİZA tawış däräcäsendä citdi kimü kiçerde.

Greśiyäneñ barlıq administrativ töbäkläre arasında SYRİZA berençe partiyä bularaq poziśiyägä urnaşqan berdänber region Rodop. Töreklär küpläp yäşi torğan Komotini häm Şapçı şähärläre dä şunda kerä. Bu nisbättän Greśiyädä däwam itüçe êçke säyäsät köräşendä töreklär nişan xälenä kilde. Bigräk tä, Yaña demokratiya partiyäse töreklär häm bäyläneşle kandidatlar östennän köndäş firqalärgä höcüm itä. Xökümät räise häm xakimiyättäge Yaña demokratiyä partiyäse liderı Kir’yakos Miśotakis, Türkiyäneñ Greśiyädäge ğomumi saylawlarğa tıqşınuın alğa sörep, Komotinidäge Türkiyä konsullığınıñ töp oppoziśiyädäge SYRIZA firqaseneñ törek çığışlı ike kandidatı öçen, imeş, kampaniyä alıp baruın söyläde. SYRIZA liderı Aleksis Śipras isä xakimiyät nişanğa alğan törek deputatlar Xösäyen Zäybäk häm Özgür Färxatnı isemlegeneñ aldınğı urınnarına quydı. Ul Miśotakisnıñ törek azçılığın saylaw materialı bularaq qullanuın häm monıñ bik xätär ikänlegen belderde.

YDP 21nçe maydağı saylawda tawışlarnıñ 40%tan artığın aluğa ireşte, tik Könbatış Trakiya törekläre küp yäşi torğan Rodop - partiyä küpçelekkä ireşä almağan berdänber töbäk buldı. Şul säbäple firqa cirlektäge näticäne Türkiyä konsullığınıñ SYRIZAdağı törek kandidatlarğa birgän yärdäme arqasında kilep çığuın alğa sörep, azçılıq töreklärne nişanğa aldı. SYRİZAnıñ isä Könbatış Trakiya törek azçılığı mäs’äläsendäge poziśiyäse, Yaña demokratiya belän çağıştırğanda, üzgä. Törek azçılığı problemalarına tağın da kübräk iğ’tibar itüe öçen aña qarata törek yaqlı digän imidj tudırırğa tırışalar.

Greśiyädä törek azçılığı

 Türkiyä häm Greśiyä imzalağan kileşülär nigezendä, Könbatış Trakiyada yäşäwçe töreklär ike däwlät arasındağı mäcbüri almaşuğa kertelmi. Bu qısalarda xäzerge waqıtta Könbatış Trakiyada sannarı 100 meñgä citüçe möselman törek azçılıq bar. Könbatış Trakiyağa Rodop, Ksanti häm Meriç (Êvros) töbäkläre kerä. 1923nçe yılğı Lozan solıx kileşüe belän könbatış Trakiya töreklärenä “azçılıq” statusı birelde. Tik törek-grek mönäsäbätläre barışına paral’lel’ räweştä Greśiyä idaräseneñ Könbatış Trakiyä törek azçılığı äğ’zalarınıñ xoquqlarına qarata citdi qıyınlıqlar tudıruı däwam itä. Bu problemalar, bigräk tä, belem häm dini ireklär alannarında sizelä. Greśiyä idaräse “törek azçılığı” terminınıñ Lozan solıx kileşüendä urın almawın alğa sörep, azçılıqnıñ êtnik üzençälegen bilgeläw xoquqın qabul itmi. Çınlıqta, Lozan solıx kileşüeneñ “azçılıqnı saqlaw” başçalı maddälärendä “möselman” töşençäse qullanılsa da, Şartnamäneñ başqa nigezlämälärendä qullanılğan “törek” terminınnan häm konferenśiyä protokollarındağı bäyannardan almaşuğa kermägän Könbatış Trakiyadağı azçılıq äğ’zalarınıñ törek buluı açıq añlaşıla. Şulay da älege töreklär, soñğı saylawlarda bulğan şikelle, yış qına êçke säyäsi tartqalaşu häm köräşlärneñ çarası xälenä kilä häm nişanğa alına.  Greśiyäle säyäsätçelärneñ tağın da iğ’tibarlı buluı, töreklärneñ azçılıq xoquqların saqlawları häm êçke säyäsät materialı yasawdan tayçınuları kiräk.

Can Acun

SETA agentlığınıñ tışqı säyäsät tikşerenüçese