Cir teträw taşları

Yözlärçä yıl êlek Anadoluda cir teträwne ülçäw sistemasınıñ qullanıluın belä idegezme?

Bügenge köndä cir teträwlärne ülçäw öçen şaqtıy texnologik cihaz qullanıla. Zilziläne ülçäwçe seysmograflar berençe tapqır 1800nçe yıllarda qullanıla başlansa da, bu könnän ğasırlar êlek Anadoluda qızıqlı ülçäw sisteması qullanılğan. Bu sistema “Cir teträw taşı” dip atalğan.

Ğosmanlı däwläte arxitekturasında mäçet poçmaqlarına urnaştırılğan häm mäçetneñ cir teträw yäisä işelü arqasında zıyan kürep kürmäwen añlarğa bulışqan ŝilindr räweşendäge märmärdän yasalğan taşlar bulğan. Anadolunıñ törle mäçetlärendä bu cir teträwne ülçäwçe taşlar qullanılğan. Alarnıñ êşläw sisteması bik ğadi – ägär dä ŝilindr ciñel räweştä äylänä ikan, cämiğ zilzilädä zıyan kürmägän. Läkin ŝilindr taş äylänmäsä yäisä äkren äylänsä, bu - qorılmağa zarar kilgän digän süz.

Cirteträw taşları urnaştırılğan mäçetlärdä haman da qullanıla. Mäsälän, Bursada 1424 yılda ğıybadätkä açılğan häm berençe çorda Ğosmanlı miğmarınıñ saylanğan ürnäklärennän berse bulğan Yäşel cämiğta da qorılmanıñ nıqlığı haman da bu taşlar yärdämendä ülçänä. Törek tarixınıñ tanılğan isemnärennän häm dön’yanıñ iñ zur arxitektorlarınnan berse bulğan Mimar Sinannıñ dä äsärlärendä cir teträw taşların kürergä mömkin. Mimar Sinan 1585tä tämamlağan Manisadağı Muradiye cämiğı zilzilä taşları belän bergä tözelä. Alar yärdämendä bügenge köndä dä binanıñ zıyan kürep kürmäwe kontrol’ itelä.