Arqa-bil awırtqanda nişlärgä?
Sälamät bulıyq 33/2023
Sälamät bulıyq 33/2023
Arqanıñ häm bilneñ awırtuı tänebezne döres qullanmawğa yäki artıq arığanlıqqa bäyle bulırğa mömkin.
Awır äyberne kütärü qurqınıç
Awır äyberne yalğış itep kütärü bilgä, arqağa zarar birergä mömkin. Şuña kürä mömkin qadär awır äyberlärne kütärmäskä tırışığız.
Ägär inde kütärergä turı kilä ikän, ul çaqta arqağıznı turı totığız häm bilegezne uñğa, sulğa yäki alğa taba bökmägez. Awır yöklärne häm kütärgän çaqta häm dä taşığan çaqta zur tayanıç öslegen täêmin itü öçen ayaqlarığıznı ber-bersennän ayırığız häm yökne mömkin qadär tänegezgä yaqın totığız.
Qarawatığız ortopedik bulırğa tiyış
Döres qarawatnı saylaw bil awırtuına duçar bulmaw öçen bik ähämiyätle. Qarawatığız sıyfatlı yoqını tä’min itkäne kebek irtä belän bil awırtuı belän uyanuığıznı da totqarlayaçaq. Şuna kürä bil awırtuı öçen qarawat satıp alğan çaqta ortopedik bulğannarın saylarğa tırışığız.
Cirdän närsäder alğan çaqta saq, iğ’tibarlı bulığız
Bil awırtu säbäpläre arasında yalğış bögelü, iyılü da bar. Cirdän närsäder alırğa kiräk bulğan çaqta bilegezne tügel, tezläregezne iyıgez. Monıñ näticäsendä yök ayaqlarığızğa taralğanı öçen bilegez saqlanıp qalaçaq.
Êrgonomika
Êşläw mäydanı umırtqa söyäge sälamätlegen saqlaw öçen ergonomik itep proyıktlanırğa tiyış. Bu räweşle keşe sanaq monitorın kürü yäki tıçqannı qullanu öçen alğa taba iyılergä yäisä bökre itep, käkräyıp utırırğa mäcbür bulmıy. Ayıruça bilne küätläp toruçı häm ayaqlarnıñ cirgä nıq itep basuına mömkinlek birüçe östäl häm urındıq qullanırğa kiräk.
Utırğan çaqta bil öçen maxsus mendärne qullanu häm ozaq waqıt buyı ber ük poziśiyädä utırudan taypılu bil awırtudan saqlarğa mömkin.
Awırtularnıñ artuına säbäp bula alaçağı öçen êş belän bäyle yäki başqa säbäp arqasında ozaq waqıt buyı ayaqta torırğa turı kilsä arada yal itep alırğa onıtmağız.
Utırıp êşlägän çaqta biyık häm qatı itep köylänä alınğan arqanıñ buluına iğ’tibar itegez. Utırğan çaqta urındıqnıñ arqasın häm bilegezne küätländerergä onıtmağız. Utıru torışın da härwaqıt turı itep köyläp quyığız.
Sanaqnı (kompyuternı) qullanğan çaqta êkrannıñ küz däräcäsendä buluına iğ’tibar itegez. Kiräk bulsa ayaqlarığıznıñ astında taburetka quyığız.
Bik tazarırğa tırışmağız
Biyıklek, tän tözeleşe häm kilo belän turıdan-turı bäyläneş bulmasa da bik taza häm ozın buylı keşelärdä häm bil awırtuı tağın da kübräk xasil bula, häm dä däwamlılığı arta. Şuña kürä awırtulardan saqlanu öçen yabığırğa kiräk. Bu problemanı üzegez xäl itä almağan oçraqta belgeçtän yärdäm sorıy alasız.
Säyäxät waqıtında yal itep alığız
Transportta uzğan säğätlär yäki ozın säyäxät arqasında maşina qullanırğa turı kilgän çaqta bil awırtuı yış bula. Monı buldırmas öçen bilegezne küätländeregä häm här 2 säğättä ber tapqır yal itärgä tırışığız.
Qısqa ükçäle ayaq kiyımnären qullanığız
Bigräk tä xatın-qızlarda bil awırtuı säbäpläreneñ başında biyık ükçäle ayaq kiyımen kiyü tora. Awırlıq üzägeneñ awışuına häm bilneñ kiyırenke buluına säbäp bulğanı öçen mondıy ayaq kiyımnären kiymäskä tırışığız.
Yänä dä biyık ükçäle ayaq kiyımen kiyärgä turı kilsä awırtu xis itkän çaqta almaştıru öçen üzegez belän qısqa ükçäle ayaq kiyımen dä yortegez.
2,5 santimetrdan tağın da qısqa ükçäle ayaq kiyımnären saylağız.
Bil muskulların künegülär belän nığıtığız
Sezneñ fizik xälegezgä turı kilgän künegülärne saylap, monı daimi xälgä äyländerü bil muskulların nığıtaçağı kebek torışın da tözätä. Daimi künegülär ber ük waqıtta zäğıyfläwgä dä bulışlıq itkäne öçen bil awırtuına säbäp bulğan möhim faktorlardan berse bulğan artıq tazarunı beterüne dä täêmin itä.
Bilne artıq ardırtmıyça cäyäw yörü, yözü, velosipedta yörü, suzılu häm tartılu künegülären yasaw bil awırtuına yaxşı kilä.
Fizioterapiya belgeçe kiñäş itkän bil künegüläre, bil cirlegendä urnaşqan muskullarnıñ köçäyüen täêmin itep, awırtularnıñ ciñeläyünä yärdäm itä.
Qaynarnı häm salqınnı qullanu
Bilneñ qısıluına bäyle bularaq barlıqqa kilgän bil awırtuı öçen yaralanudan soñ şunda uq ul urınğa boz totu faydalı. Sölgegä törelgän boz awırtqan urınğa quyılğan çaqta cäräxätlänügä bäyle kisken yalqınsınunı azayta. Salqın ayıruça kinät häm tığız bil awırtuın ciñeläytä.
Monı yasağan çaqta tirene tuñudan saqlaw öçen boznı sölgegä yäki çüpräkkä törep qullanırğa kiräk. Ber tapqır iñ küp 20 minut yasaw kiñäş itelä.
Berençe 48 säğät bulğan kisken çorda salqınnı, annan soñ isä qaynarnı qullanu iñ dörese bula. Tirene yandırmaw öçen cılılıqnı yaxşılap köylärgä kiräk.
Kondiśioner êşlägän, cil bulğan urınnardan yıraq toru da bil awırtuın uzdıru öçen zarur bulğannar arasında.
Läkin bil awırtuı yal itü belän uzmağan çaqta, xäräkätlärdä çiktän tış qısıluğa yul açqan häm ayaqlarda telsezlänügä häm oyışuğa säbäp bulğan oçraqta waqıtnı uzdırmıyça ortopediya belgeçe tabibkä barırğa kiräk.
Avtor – tabib Mäxmät Uçar
