2022dä Törek saqlanu sänägäte

Törek saqlanu sänägäte yoldız kebek balqunı däwam itterä. Soñğı yıllarda citdi üseş täêmin itkän tarmaq ayıruça 2022 yılnı bik yaxşı tämamladı. Törek saqlanu sänägäte häm Aviaŝiya tarmağı 2022 yılda 4,3 milliard dollarlık êksport başqardı. 2021dä 3,2 milliard dollarlık êksport çınğa aşırıp, ul waqıtqa qadärge êksport rekordı quyğan Törek saqlanu sänägäte häm Aviaŝiya tarmağı şul räweşle bu ölkädä yaña rekordka iyä buldı.

Ğadellek häm qalqınu partiyase xaqimiyätneñ berençe çorınnan başlap strategik tarmaq bularaq kürelgän Törek saqlanu sänägäte häm Aviaŝiya tarmağı äkrenläp köçäyergä däwam itä. Ayıruça soñğı yıllarda yoldız kebek balqığan tarmaq 2022dä genä 4 milliard 300 million dollarlık êksport başqardı. Şulay itep 2022 yıl öçen maqsat itep quyılğan 4 milliard dollarlık êksport külämen uzıp kitte. Tarmaqnıñ êksportta berençe urınnı 2021dä bulğanı kebek Baykar şirkäte aldı. Mäşhür TB2 qorallı keşesez hawa apparatların citeştergän Baykar 2022 yılda 1 milliard 180 million  dollarlık êksport çınğa aşırdı. Yaqınça 50 milliard dollarlık zurlıqqa ireşkän Törek saqlanu sänägäte tarmağında şaqtıy şirkät tä global’ ligada öske urınnarğa ürmäli. Dön’yadağı şaqtıy ilgä êksport çeltären kiñäytkän törek şirkäte dön’yanıñ iñ yaxşı 100 şirkäte arasına kerde. 7 törek şirkäte saqlanu sänägäte ölkäsendä yuğarı sıyfatlı global’ köndäşlek isemlegenä kerde. Ayıruça Aselsan, TAİ kebek törek şirkätläre bik zur uñışlarğa ireşte.

Türkiyä tışqı säwdädä bäysez räweştä üz mänfäğat’lärenä östenlek birep, säyäsät alıp barğanda, qızğanıç könbatışlı berlektäşläre tarafınnan bik citdi sankŝiyalärgä duçar qaldı. Ayıruça da qoral êmbargoları törek armiyasen maqsat itep aldı. Läkin bu çikläw häm êmbargolar Türkiyäneñ täwäkkällelegen arttırdı, törek saqlanu sänägäteneñ dä üsüenä öleş kertte. Bügenge köndä Türkiyä armiyase ixtıyaclarınıñ 80%ı milli citeşterü mömkinlekläre belän qanäğat’länderelä alına. Tarmaq milliardlarça dollarlık ta êksport başqara ala torğan wazğıyät’kä kilde. Hiçşiksez Türkiyäne bu ölkädä başqalarınnan ayırıp toruçı iñ möhim üzençälek – aktiv bularaq bäreleşlär êçendä çik ar’yağında kiñ qırlı xärbi operaŝiyalär oyıştıruçı il buluı. Şul räweşle, Türkiyä mäydandağı ixtıyacların añlıy häm citeştergän qoral sistemaların aktiv bularaq sınap qaraw, şulay uq tağın da qamilläşterü mömkinlegenä iyä bula. Ayıruça qorallı keşesez hawa apparatları ölkäsendä törek şirkätläre suğışnıñ tabiğaten üzgärtäçäk ülçämdä yañalıqlar kertep,tarmaqta berençe urınğa kütärelde. Ğıyraq, Süriyä, Liviya, Azärbaycan kebek illärdä dä qorallı keşesez hawa aparatlarına tayanğan suğış konŝeptları qamilläşterelgändä qorallı keşesez hawa apparatları mäydanda barlıqqa kitergän êffekt belän dön’yada yaña fenomenğa äylände. Bügenge köndä 30dan artıq il Türkiyä apparatların satıp aldı, distälärçäse dä alırğa cıyına. Törek keşesez apparatları - asimmetrik häm konvenŝional’ maqsatlarğa qarşı uñışlı siräk sistemalardan berse.

Türkiyäne böyek däwlät bulu cähatennän kiläçäkkä taşıyaçaq tarmaqlar başında Saqlanu sänägäte kilä. Xäzerge xaqimiyätneñ bu añ-fiker belän tarmaqqa yärdäm kürsätüne däwam itteräçäge küzallana. Saqlanu sänägäte räislege Törek saqlanu sänägäten 2053 yılğa qadär 100%ka bäysez itüne häm êksport külämen 50 milliard dollarğa citkerüne maqsat itä. Ğadellek häm qalqınu partiyase xaqimiyäte 2003 yıldan birle tarmaqqa citdi yärdäm kürsätsä dä, ayıruça soñğı waqıtta Törek xärbi sänägäte ölkäsendä kiñ qırlı borılış barışı küzätelä. 2016 yılğı uñışsız tüntäreleş kereşüennän soñ saqlanu sänägäteneñ İlbaşı idaräsenä qarawı häm Saqlanu sänägäte räislegeneñ barlıqqa kiterelüe dä monda täêsirle buldı. Şul räweşle Saqlanu sänägätendäge täraqqıyät’ häm tizläneşneñ tağın da artuı küzdä totıla.

Avtor - Säyäsi, iq’tisadi häm soŝial’ tikşerenülär waqıfı SETAnıň  tışqı sӓyӓsӓt tikşerenüçese Can Acun