Yütälne beterüçe üsemlek çäyläre

• Yaña yäki kipterelgän ayva yafrağı

Kipterelgän ayva yafraqların 10-15 minut, yaña ayva yafraqların isä 3-5 minut qaynatıp, könenä 2-3 çınayaq êçärgä bula. Däwalanu maqsatı belän êçkän çaqta çäygä şikär salmağız.

• Alma çäyı

Alma qabığın, yükä häm 2 stakan çäyne ber sawıtqa salıp qaynatığız. Annan soñ qatnaşmanıñ êçenä ber tanä darçin tayağın häm yartı limonnı sığıp salığız. Bu qatnaşmanı suınğançı äçegez.

• Êt borını çäyı

Êt borının (şipovniknı) häm ber stakan sunı qaynatığız. Êçenä töyılgän imbirnı östägez häm qaynar kileş êçegez.

• Êxinaśeya çäyı

Êxinaśeya üsemlegen östenlekle bularaq salqın tigändä, tomaw, borın tığılu, gripp kebek awırular waqıtında qullanu kiñäş itelä. Qaynar su östäp äzerlärgä, 1 çäy qaşığı bal quşıp, könenä 2 çınayaq êçärgä bula.

• Ayva, bal häm yükä

Şuşı qatnaşmadan äzerlängän çäy yütälgä qarşı iñ iskitkeç qatnaşmalarnıñ berse. Ayva, bal häm yükädän yasalğan çäy buğaznı yomşata häm sawıqtıra. Könenä 2-3 çınayaq êçärgä bula.

• Ballı tim’yan çäyı

İke çäy qaşığı neçkä itep kiselgän tim’yannıñ östenä ber stakan qaynar su östägännän soñ östen qaplap 5 minut êçendä sözelä. Bal belän bergä êçelä.

• İmbir, bal häm qanäfer

1 aş qaşığı bal, 1 çäy qaşığı töyılgän imbir häm 1 çäy qaşığı qanäfer belän qatıştırıp êçärgä. Telägän çaqta şuşı qatnaşmağa limon da östärgä bula häm könenä 1-2 deśert qaşığı äçärgä bula.

• İmbirle darçinle çäy

3 bocra yaña imbir, 8 darçin tayağı, 8 tanä qanäfer, 1 limon, 1,5 litr su, 1 qaşık bal.  Baldan qala bütan ingredientlarnı suğa salıp qaynatığız. Annan soñ şuşı qaynaşmanı bal quşıp êçärgä bula.

• Töyılgän qara borıç häm bal

Töyılgän qara borıçnıñ cimeşen qaynatıp, yütälgä qarşı buğaznı çayqarğa bula. Ayıruça şulay uq qara borıç cimeşlären cılı suda peşerep, 1 deśert qaşığı bal östäp êçärgä bula. Fäqät reflyuks, gastrit häm yazva kebek señderü sisteması awıruları bulğan oçraqta bu çäyne çamalap, çiklängän külämdä êçärgä kiräk. Nindi dä bulsa sälamätlek probleması bulmawçılar könenä 2-3 deşert qaşığı xätle êçä ala.

• Yäşel çäy häm kardamon

Yäşil çäy belän buğaznı çayqarğa bula. Kardamon quşılğan yäşel çäyne könenä 2-3 çınayaq êçärgä bula. Fäqät gipertoniya yäki takikardiya probleması buluçılar könenä iñ küp 2 çınayaq êçä ala.

• Ayva çäyı

1 çäy qaşığı töyılmägän ayva orlığın 1 çınayaq suda 5-10 minut qaynatqannan soñ êçä alasız. Ğadättä üsemlek çäyläre ciñel täêsirle bulğanlıqtan aşawdan 30 minut aldan yäki 1-2 säğättän soñ aşqazanı buş çağında êçelgän çaqta çäyneñ uñay yoğıntısı arta.

• İmbir, qara borıç, bal, limon, darçin

1 aş qaşığı balnı, 1 çäy qaşığı toyılgän imbirne, 1 çäy qaşığı töyılgän qara borıçnı, 1 çäy qaşığı töyılgän darçinnı häm yartı limonnı qatıştırıp, aşaw arasında aşqazanı buş çaqta könenä 2-3 deśert qaşığı yütälläwneñ tınıçsız itüçe yoğıntısın azayta ala.

• Lakriśa tamırı, dımyanka, imbir

1 deśert qaşığı töyılgän lakriśa tamırın, 1 deśert qaşığı dımyankanı häm 1 deśert qaşığı töyılgän imbirnı 1 stakan qaynatılğan suğa quşıp, 3-5 minut cılıtırğa. Bu çäyne könenä 2-3 çınayaq êçärgä bula.

• Yükä çäyı

Yukä çäyın yütälgä qarşı könenä 2-3 stakan êçärgä bula. Däwalanu maqsatı belän êçelgän çäygä şikâr salmağız. 

• Şalfey

Şalfey häm buğaznı yomşata, häm dä awırtuın azayta. Üsemlek çäyı bulıp qullanılğan şalfey belän ber ük waqıtta buğaznı çayqarğa da bula.

Üsemlek qatnaşmaları häm ülän çäyläreneñ töp üzençälekläre

Üsemlek çäyläreneñ ber öleşen cılıtıp êçärgä bula, ber öleşen isä qaynatıp. Bu ike ısul ber-bersennän bik ayırmalı. 

Üsemleklärneñ ağaç, qabıq, tamır kebek öleşläre qaynatılıp äzerlänergä häm monı yaqınça 30 minutta yasarğa kiräk.

Üsemleklärneñ yafraq, çäçäk kebek öleşläre isä cılıtılıp (östenä qaynar su quşıp) äzerlänelergä häm cıılıtu waqıtı 5-20 minut tiräsendä bulırğa tiyış.

Här üsemlekneñ çäyı bulmıy. Üsemleklärneñ qaynar suğa çıdam buluı kiräk.

Üsemlek çäyläre däwalanu maqsatlı qullanılğan oçraqta şikärne salmasqa kiräk. Şikär çäydäge aktiv ingredientlar belän reakśiyägä kerergä mömkin. Balnı isä 40 gradustan tübän temperaturada quşarğa kiräk.

Üsemlek çäyläreneñ êffektivlığın kürü öçen aç kileş êçärgä kiräk, aşar aldınnan 30 minut aldan yäki aşağannan soñ 1-2 säğättän soñ êçärgä kiñäş itelä.

Çäyne äzerlägän çaqta çista yaña su qullanığız. Tiskäre oçraqta su êçendäge minerallär üzgärgäne öçen çäyneñ sıyfatına tiskäre yoğıntı yasıy.

Oçıp yörüçe komponentlarğa iyä çäylär öçen qapqaçlı çınayaqlar qullanığız. Üsemlek öleşläre çäy öçen waqlanğan çaqta kislorod belän açıqtan-açıq kontaktka kerä häm üzgärergä mömkin. Yabıq sawıtlarda saqlağız.

Avtor – tabib Mäxmät Uçar