Texnologiyanıñ parallel’ ğaläme: METAVERSE

Tormış matur häm yaña äyberlärne öyränü dä matur ber ğadät. Bügen sezgä texnologiya häm sośial’ media dönyasınıñ iñ populyar teması virtual’ çınbarlıq belän fizik çınbarlıqnı berläşterep al’ternativ ğaläm buldırğan “Metaverse” turında süz alıp barırğa telibez.

“Metaverse” terminı täwge tapqır fantastika yazuçısı Neal Stephensonnıñ 1992nçe yılğı kiberpank romanı “Snow Crash”ta telgä alınğan ide.

Uzğan distä yıllar däwamında bu töşençä romannarnıñ, fantastik seriallarnıñ häm fil’mnarnıñ yäki uyınnarnıñ öleşe buldı.

Şuşı öleşkä qadär böten närsä küñel açu dönyasınıñ öleşe ide.

Läkin “Facebook”nıñ “metaverse”ne çınlap torıp tözi başlawın açıqlawı yäisä “Microsoft”nıñ meta-mäğ’lümatlärne cıyarğa tırışuı küp närsäne üzgärtä başladı.

“Metaverse” çınlıqta nindi mäğ’nägä turı kilä, närsäne anlata, nilär wäğ’dä itä häm kiläçäkne niçek üzgärtäçäk?

Bo sorawlarğa “metaverse” ğalämennän cawap birik.

Virtual’ dönyada yaña qapqa açılaçaq

“Metaverse”ne böten sanlı dönyalar berläşkän, yäğ’ni internetta bez yasıy alğan böten närsä ber mäydanda cıyılğan parallel’ ğaläm bularaq açıqlarğa mömkin.

“Facebook”nıñ citäkçese Mark Zuckerberg ta “metaverse” añ-fikeren barı tik qaraw urınına üzebez êçendä bulğan internet" dip tanıta.

Bu ğalämne taswirlaw mäs’äläsendä iñ ikonik, obrazlı äsärlärdän berse – 2018nçe yılda kinosı da töşerelgän “Ready Player One” isemle kitap.

Bu kitapta keşelär virtual’ çınbarlıq yulı belän sanlı dönyada çın dönyada yasağan kebek waqıt uzdıra ala, üzara bäyläneştä bula ala häm telägän kebek kürenä ala.

Törneñ başqa ber misalı bulğan “second life”, yäğ’ni ikençe tormış uyınında da keşelär üz avatarların yasıy ala, başqa keşelär belän êlemtä urnaştıra ala häm çın tormışta yasağannarın virtual’ bularaq başqara ala.

Bügen başqa ber ildä yäşäwçe bik yaqın iptäşegez belän videolı söyläşü ütkärä alasız.

“Metaverse” ğaläme näq’ menä şuşı söyläşüne avatarlar aşa yözgä-yöz, qara-qarşı ütkärüne, barı tik söyläşep kenä tügel, iptäşegez belän kinoteatrğa barunı yäki alış-bireş yasawnı mömkin qıla.

Ğalimnär metaverse ğalämen buldıru öçen kiräkle texnologik cihazlarğa äzer diyärlek buluın uylıy.

Bu texnologiyanıñ kiñ taralıp çınlap ta parallel’ ğalämgä äylänüe öçen yasalma çınbarlıq häm arttırılğan çınbarlıq ölkäsendä alğa taba baru kiräk.

“Metaverse”tä böten närsäne yasarğa mömkinme?

Bu sanlı (śifrlı) ğalämdä buldırılğan 3 ülçämle avatarlar belän êşläw, uyın uynaw, konśertqa baru, kriptovalyuta belän alış-bireş yasaw kebek küp sanda köndälek êşçänlekne başqaruınıñ mömkin buluı kötelä.

Fäqät aşap alu öçen çın dönya tänäfesläre kiräk.

Metaverse ğalämeneñ bu qadär yaqın buluın uylandıruçı närsä barı tik texnologiyadağı alğarışlar ğına tügel.

Kizü (pandemiya) waqıtında böten dönyanıñ öygä yabıluı, öydän êşläwe häm êlemtäneñ kübeseneñ öydän alıp barıluı da öleşçä metaverse ğalämeneñ aldan täcribä itelüen, sınap qaraluın täêmin itte.

Çın “Metaverse”gä baruçı yul çoqır-çaqırlı. İñ êlek dönya külämendä çeltärne buldırırğa häm millionlağan qullanuçını ber’yulı üz östenä ala alaçaq informatika säläteneñ qorıluı zarur.

Bügenge texnologiya xäzerge waqıtta şuşı yökne kütärä almıy.

Texnologiyanıñ parallel’ ğaläme “metaverse” öçen nigez salına başlandı.

Global’ klimat krizisı belän köräş alıp baruçı xäzerge ğalämebez, böten şuşı cimerü tırışlığına qaramastan isän qala alsa, bez östendä töziyäçäk ikençe ğaläm syurprizlar belän tormışıbızğa keräçäk.

Çığanaq: - TRT Xäbär