Mośartnı tıñlaw bezne tağın da aqıllıraq itä alamı?

Muzıkanıñ keşelärgä bik küp yaxşı täêsire xaqında bilgele. Cämğıyät’tä qayber keşelär arasında isä Mośart äsärlären tıñlawnıñ aqıl däräcäsen arttıruı belän bäyle ışanu bar. Mośart täêsire 1993nçe yılda uzdırılğan ber tikşerenüneñ näticälärenä tayana. Kaliforniya universitetınnan Frênsis Rauşer häm xezmättäşläre muzıkanıñ kiñlektä tanıp-belü sälätenä täêsiren tikşerä. Anda qatnaşuçı studentlarnı 3 törkemgä bülälär. Ber törkem 10 minut buyı Mośartnıñ fortepiano sonatasın tıñlıy, ikençe törkem tınlıqta utıra, öçençese isä ğadi muzıka astında yal itä. Täcribädän alda häm annan soñ qatnaşuçılarnıñ geometrik formalarnı kiñlektä qullanu intellektı tikşerelä. Näticädä barı Mośart tıñlağan törkemneñ mömkinlekläreneñ 8-9 ballğa artuı kürenä. Tik bu daimi tügel, waqıtlıça üzgäreş bulıp çığa.

Bu êşçänlek, medianıñ da yoğıntısı belän, cämäğat’çelektä zur yañğıraş taba häm açış “Mośart täêsire” dip atala başlıy. Rauşer häm xezmättäşläreneñ tikşerenüendä barı 36 universitet studentı ğına qatnaşa. Bäbäylär belän bernindi täcribä uzdırılmıy. Şuña qaramastan, qayber xäbärlärdä ana qarınındağı balalarğa Mośart äsärlären tıñlatunıñ alarnıñ dahi buluın täêmin itüe alğa sörelä. Ul çorda qayber illärdä yaña tuğan bäbäylärneñ ğailälärenä Mośart kompakt-diskları büläk itelä. Qayber universitetlarda isä studentlar öçen Mośart äsärlären tıñlıy torğan bülmälär päyda bula. Şulay itep, yaña tuğan bäbäylärne keçkenädän başlı itep üsterü, studentlarnıñ isä aqıl däräcälären arttırıp tağın da uñışqa ireşülären täêmin itü maqsat itep quyıla. Bu täêsir belän bäyle mäğ’lümat dön’yada zur tizlek belän tarala häm küp keşe moña ışana başlıy.

Baş miyen tikşerü muzıkanıñ andağı bik küp zonanı aktivlaştıruın kürsätä. Geometrik formalarnı kiñlektä qullanu da baş miyeneñ şul uq öleşlärenä täêsir itä. Muzıka tıñlaw waqıtında qabat-qabat aktivlaşqan bu zonalarnıñ küläme arta. Şulay itep nerv küzänäkläre arasında barlıqqa kilgän yaña bäyläneşlär qayber sälätlärneñ artuına yärdämçe bula dip uylanıla.

Yomğaqlap äytkändä, muzıka, bigräk tä Mośart äsärlären tıñlaw akademik uñışqa ireşüneñ qısqa yulı bula almıy. Ämma muzıka tıñlaw häm bu sänğat’ belän şöğıl’länü baş miyenä uñay täêsir itä.  

Çığanaq: Törkiyä fänni häm texnologik tikşerenü oyışması (TÜBİTAK)