Oрһaн Курaлның сәяxәтләрe / Orhan Kuralnıñ säyäxätläre
Төрeк сәяxәтчeләрe күзлeгeннән 31 / Törek säyäxätçeläre küzlegennän 31
Kiñqırlı şäxes, yazuçı, säyäxätçe, ğalim häm professor Orhan Kuralnıñ säyäxätläre turında qısqaça küzätü
Bugenge yazmabıznı “Wikipedia” mäğ’lümatlärenä, internet çeltäre xäbärlärenä nigezlänep äzerlädek.
Zur säyäxätlär keçkenä adımnardan başlana.
Äye, Törkiyäneñ iñ tanılğan säyäxätçelärennän, ”Kümer texnologiyäse häm anı qullanu” ölkäsendä fänni-tikşerenülär alıp barğan akademik, tabiğat’ yaqlawçısı, êkolog, radio häm televideniye kanallarında êkologik tapşırularnıñ alıp baruçısı, yazuçı, jurnalist, fotograf, ”Säyäxätçelär klubı” başlığı, ğalim-professor, qısqası ğacäyep kiñqırlı şäxes bulğan Orhan Kural. Ul bertuqtawsız êzlängän, gizgän, aktiv êşçänlek alıp barğan, qısqası bar cirdä dä citeşkän.
”Säyäxät itü teläge niçek başlandı?”- digän sorawğa Orhan Kural: ”Kem niçekter, min bala çağımnan uq säyäxät itärgä yaratqanmın. Möğayen, keçkenä yäştän birle bulğan qızıqsınularımnıñ näticäse dä böyek säyäxätçe buluıma säbäp bulğandır da”, - dip añlatqan Orhan Kural üzeneñ säyäxät belän bäyle bulğan balaçaq xätirälären.
Canlı obrazlı itep söyläw täcribäse wä ostalığı, küp kenä çit tellär belüneñ alıştırğısız xäzinäse böten keşegä dä birelmi bit. Kör tawışı belän, ütemle itep söyläwe, çiksez fänni êşçänlekläre, yartı ğasırdan artıq cıyğan baylığın tükmi-çäçmi üzeneñ uquçılarına citkerä belüe belän berrättän Orhan Kuralğa säyäxäti häm ictimağıy êşçänlege dä dönyaküläm tanılu kiterä.
Törek xalqınıñ olpat ğalime Orhan Kuralğa yazuçı bularaq iñ kiräkle sıyfat - ixlaslıq xas. Ul keşelärdän häm bez yäşägän dönyadan, tabiğat’tän yamanlıq êzlämi, ul keşelärdän häm dönyadan, tabiğat’tän, böten tirä-yaqtan maturlıq kürä, tabiğat’kä soqlana, keşelärne yarata belä. Döres, ul tormıştağı ayanıçlı xällärgä dä bitaraf bulmıy, ul alarnı çitlätep uzmıy. Anıñ kitapları zur qızıqsınu belän uqıla. Äye, kürenekle ğalim Orhan Kural - sälätle dä, xalıqqa äyter süze bulğan yazuçı da. Anıñ kitapları ber-bersen tulılandıra, yazuçınıñ talantın här yaqtan aça.
Orhan Kuralnıñ “Ber säyäxätçeneñ dönyası” isemle säyäxätläre belän bäyle kitabınıñ üzägendä real’ tormış küreneşläre genä tügel, ä yazuçınıñ alarğa qarata toyğı taşqını da yansıy. Avtor bu äsäre belän, uquçılarınıñ qulınnan citäkläp, moña qadär kürmägän-belmägän “dönya buylap” säyäxätkä alıp çığıp kitär sıman. Anıñ säyäxätnamä kitapları belän tanışa barğan sayın bu dönyanı yañadan açqan kebek bulasıñ. Kitapta avtornıñ şäxsi kiçereşläre, säyäxätläre waqıtında oçraşıp söyläşkän keşelär xaqında fikerläre, ğomumän, üzen çolğap alğan tabiğat’kä, tormış çınbarlığına qaraşları urın alğan.
Orhan Kuralnıñ säyäxätläre belän bäyle äsärläre bik küp. Ul, üzeneñ äsärlärendä yazılğannarı belän tabiğat’ne, awıllarnı häm xalıq äxlaqın, ğoref-ğadätlären, mädäniyäten yaqlap awaz salıp, cämäğat’çelekne siskänderep cibärä. Ul äsärlärendä urını belän tabiğat’kä mönäsäbätne taswirlıy. Êkologik tärbiyä häm belem birüdä, tabiğat’kä, tereklek iyälärenä añlı, saqçıl qaraş, keşeleklelek, kiñ küñellelek sıyfatları tärbiyäläwdä zur rol’ uynıy. Törek säyäxätçese - äylänä-tirädäge bar maturlıqqa ğaşıyq bere!
Orhan Kuralnıñ säyäxätnamälären uqıy başlasañ, yazılğannarnı üz küzläreñ belän kürgändäy bulasıñ. Avtor uquçıların dönyanıñ qaysı illärenä, qaysı poçmaqlarına ğına alıp barmıy! Monda Kampuçiyä dä, Gon-Kong ta, Yaponiyädä dä, Mavrikiydan Angliyägä dä, Seyşel utrawınnan Tatarstanğa da häm başqa illär turında da, bu illärneñ tarixı häm geografiyäse, xalqı häm mädäniyäte belän dä tanıştıra, beleşmälär birä häm uquçısında qızıqsındıru uyata. Yazmalar, köndälek-memuarlar formasında törle waqıyğa-xällärne xikäyäli. Äsärlärendä urın alğan syujetlar tuqtawsız xäräkättän ğıybarät: ber şähärdän ikençe şähärgä, ber ildän ikençe ilgä küçeş. Waqıyğalarnıñ alışınıp, yañarıp toruı da taswirlawnıñ mäğ’lümatlärgä bay buluın kürsätä. Äye, kürenekle ğalim Orhan Kural säyäxätkä häm tabiğat’kä ğaşıyq bulğan berese ide.
Yomğaqlap şunı äytäse kilä, kürenekle kiñqırlı törek ğalime bu yaqtı dönyadan kitsä dä, anıñ iseme, äsärläre mäñgelek! Anıñ icatı, xalıq öçen quyğan xezmätläre kiñ cämäğat’çelekkä häm dä böten dönyağa tanılğan. Törek xalqınıñ asıl ulı, kiñqırlı talant iyäse, mäşhür ğalim,yazuçı, säyäxätçe, professor Orhan Kural - xalıq küñelendä yäşi häm yäşäyäçäk!
Törle çığanaqlardan tuplap äzerläwçe Kädriyä Mäyvacı
Çığanaqlar:
1) https://www.enuygun.com/bilgi/prof-orhan-kural-dan-seyahat-tuyolari
Tuğba Hacıbayramoğlu:”Prof.Orhan Kural’dan seyahat tüyoları”.14.12.2015
2) tr.m.wikipedia.org>wiki>Orhan_...
Orhan Kural-Vikipedi.
3) www.free-writer.ru>pades>0-tom...
“Orhan Kural.O tom,kak posetit’ vse stranı mira-Blog Ol’gi Saily”.15.05.2017
