Bu könne närsälär bulğan?

1877nçe-1878nçe yıllardağı Ğosmanlı-Rusiyä suğışı Ğosmanlı imperatorlığınıñ ciñelüe belän tögällänä. Ğosmanlı däwläteneñ tınıçlıq teläwe uñayınnan 1878nçe yılnıñ 3nçe mart könne İstanbulnıñ Yäşilköy bistäsendä Ayastefanos kileşüenä qul quyıla. Bik awır şartlarnı üz êçenä alğan şuşı kileşügä kürä, Rumıniya, Montenegro, Serbiya bäysezlegen ala, Bolgariya üzidaräsen, avtonomiyasın iğ’lan itä. Suğış kompenśasiyası bularaq Kars, Ardahan, Batum häm Könçığış Beyazıt ruslarğa qaldırıla. Ärmännärgä dä bertörkem östenleklär birüçe bu kileşü Rusiyäneñ töbäktä köçen arttıra. Bu wazğiyät Awrupanı borçuğa sala. Kipr idaräsen inglizlärgä qaldırunı qabul itkän Ğosmanlı däwläte Awrupanıñ yaqlawı belän Berlin kileşüe iseme astında yaña ber kileşü imzalıy, bu räweşle Ayestefanos kileşüe ğamäldän çığa.

1924nçe yılnıñ 3nçe mart könne yaña tözelgän Törkiyä Cömhüriyätendä däwam itüçe zamançalaşu êşçänlege qısalarında Tävhîd-i Tädrîsât qanunı qabul itelä. Bu qanun belän törek mäğarif sistemasında bötenlek täêmin itelä. Böten mäktäplär Milli mäğarif ministrlığına bäylänep, ildä azçılıqnıñ häm çit il mäktäpläreneñ dini häm säyäsi maqsatlı belem birüe tıyıla. Bu qanun belän ber törkem dini oyışmalar yabılğan bulsa, alarnıñ urınına Diyanät êşläre citäkçelege häm İmam xatıyp mäktäpläre açıla.

1980nçe yılnıñ 3nçe mart könne êlekke Hatay İlbaşı Tayfur Sökmän İstanbulda wafat bula. Tayfur Sökmän Ğosmanlı däwläteneñ 1nçe Bötendönya suğışında ciñelüennän soñ İskändärun administrativ berämlegeneñ franśuzlar tarafınnan yawlap alınuı arqasında berençe qarşılıq kürsätü xäräkäten oyıştıruçılardan berse bula. 1938nçe yılda tözelgän Hatay däwläteneñ 1939nçı yılda ütkärelgän referendum näticäsendä Törkiyägä quşıluına qadär Däwlät başlığı wazıyfasın başqara.

2013nçe yılnıñ 3nçe mart könne arabesk häm törek xalıq muzıkası sänğätçese Müslüm Gürsäs wafat bula. Törkiyäneñ iñ yaratılğan cırçılarınnan berse bulğan häm "Müslüm Baba" dip tanılğan Müslüm Gürses 12 yäşendä ük inde çäyxanälärdä cır cırlıy başlıy. Ozaq waqıt buyı qayğılı arabesk cırların başqarğan Müslüm Gürsäs baştaraq bilgele ber törkem tarafınnan tıñlanğan bulsa, soñınnan original’ stile, ıslubı belän pop cırların cırlıy başlıy. Bu räweşle böten Törkiyäneñ yaratıp tıñlağan cırçı bula. Şaqtıy fil’mda da rol’ alğan Müslüm Gürsäs tınıç keşelege, ğilemle süzläre belän dä iğ’tibarnı cälep itä, xätta üze turında universitetlarda dissertaśiyälär yazıla.