Dera awır xäldä

Süriyӓneñ kön’yağında Rusiyӓ hӓm İran xuplawındağı Ӓsӓd rejimınıñ Dӓrağa höcümnӓre tuqtamıy. Süriyӓle oppoziśiyaneñ nığıtmalarınnan bulğan hӓm Süriyӓ inqilabı başlanğan Dӓra töbӓgenӓ qarata höcümnӓrdӓ rejim köçlӓre zur qazanışlarğa ireşӓ, tınıç xalıq Yordaniya çigenӓ qaça. Yordaniyaneñ çik buyı qapqaların açmawı arqasında Yordaniya-Süriyӓ çigendӓ keşelek draması küzӓtelӓ. Süriyӓle xӓrbi oppoziśiyaneñ rejimğa qarşı urtaq rӓweştӓ êş başqara almawı hӓm qayber törkemnӓrneñ Rusiyӓ aradaşçılığında rejim belӓn kileşü tözüennӓn soñ şaqtıy şӓhӓr suğışmıyça rejim köçlӓre kontrolenӓ küçte. Kön’yaq Süriyӓdӓge tӓraqqıyӓt’lӓrneñ ikençe ülçӓme isӓ - İzrail-İran kiyerenkelege. İran xuplawındağı suğışçı törkemnӓrneñ İzrail çigenӓ yaqınayuı ike il arasındağı kiyerenkelekne arttıra ala.

Sӓyӓsӓt, iqtisad hӓm ictimaği tikşerenülӓr waqıfı SETAda tikşerenüçe, yazuçı Can Acunnıñ mӓs’ӓlӓ belӓn bӓyle açıqlawın tӓqdim itӓbez.

İyun’ başlarında Ӓsӓd rejimınıñ Derağa taba operaśiya başlatu öçen ӓzerlӓnüe turındağı mӓğlümatlar pӓyda bulğan ide. Soñınnan isӓ rejimnıñ xӓrbi ӓzerleklӓre hӓm töbӓkkӓ küçüe operaśiyagӓ işarӓli başladı. Dera töbӓgendӓ rejim hӓm Süriyӓ oppoziśiyase arasında uzğan yıllarda citdi bӓreleşlӓr hӓm suğışlar küzӓtelgӓn ide. Şul rӓweşle Rusiyӓ hӓm AQŞ töbӓkkӓ qarata kileşü tözep, Deranı kiyerenkelekne azaytu töbӓge bularaq atağan ide. Fӓqat rejim operaśiyalӓre başlanğanda Amerikan rӓsmi zatlarınıñ Süriyӓle oppoziśiyaçellӓrne yaqlamayaçağı hӓm sӓyӓsi yaqlawın beterüe işetelgӓn ide. AQŞnıñ Yordaniyadӓge ilçelegennӓn süriyӓle oppoziśiyaçel’ törkem liderlarına cibӓrelgӓn beldergedӓ barlıq kileşülӓr hӓm süzlӓrgӓ qaramastan AQŞnıñ Rusiyӓ hӓm rejim köçlӓrennӓn üzlӓren yaqlıy almayaçağı belderelgӓn ide. Dera töbӓgenӓ qarata Rusiyӓ hӓm Ӓsӓd rejimınıñ hawadan höcümnӓrne başlatqannan soñ Rusiyӓneñ Humeymimdӓge bazasınnan Dera kiyerenkelekne azaytu töbӓgeneñ beterelüe belӓn bӓyle açıqlaw yasaldı.

Dera töbӓgendӓ ozaq waqıt buyı tınıçlıq hӓm xozur bulğanı öçen töbӓk xalıqnıñ zur öleşe öylӓrendӓ yӓşi ide. Fӓqat Rusiyӓ, İran hӓm Ӓsӓd rejimınıñ Derağa qarata operaśiya başlatuı hӓm hawadan höcümnӓr oyıştıruı belӓn töbӓktӓn zur küçep kitülӓr başlandı. 270 meñnӓn artıq keşe yӓşӓgӓn yortların taşlap kitte. Alar arasında 40 meñ süriyӓleneñ Yordaniya çigenӓ citep, Yordaniyağa kerergӓ tırışuı BMO tarafınnan citkerelӓ. Yordaniya 650 meñ Süriyӓle qaçaqnı qabul itkӓnnӓn soñ yaña süriyӓle qaçaqlarğa qarata yabıq işek sӓyӓsӓten alıp bara. Yordaniya çik ar’yağındağı süriyӓlelӓrgӓ qarata humanitar yӓrdӓm kampaniyalӓre oyıştırsa da, rejim köçlӓreneñ Dera töbӓgendӓ alğa baruı arqasında tınıç xalıq zur qurqınıç belӓn oçraşa. Şul rӓweşle BMO Yordaniyaneñ qapqaların açuı öçen çaqıru yasadı.

Derada Rusiyӓ, İran hӓm Ӓsӓd rejimı köçlӓre belӓn Süriyӓle oppoziśiyaçellӓr arasında bӓreleşlӓr dӓwam itӓ. Rejim köçlӓreneñ bik tiz rӓweştӓ Lacat töbӓgen qulğa töşerüennӓn soñ şaqtıy süriyӓle oppoziśiyaçel’ törkem Rusiyӓ aradaşçılığında rejim belӓn kileşü tözede. Dael, Bosra al Şam hӓm İbta şӓhӓrlӓrendӓge oppoziśiyaçellӓr qoralların hӓm şӓhӓrne rejim köçlӓrenӓ tapşırdı. İkençe yaqtan Rusiyӓneñ hawadan xuplawın hӓm AQŞnıñ yӓrdӓmen tuqtatuı qorallı bӓreleşlӓrne dӓwam itterüçe süriyӓle oppoziśiyaçellӓrne rejim köçlӓre qarşısında zӓğif’ qıla.

Kön’yaq Süriyӓdӓge tӓraqqıyӓt’lӓrdӓn tӓêsirlӓngӓn ikençe dӓwlӓt isӓ İzrail. İzrailneñ operaśiyadӓn alda Rusiyӓ belӓn söylӓşülӓr uzdırıp, İrannıñ hӓm İran tarafdarı bulğan suğışçılarnıñ operaśiyadӓ qatnaşmawına qarağan kileşü tözüe belenӓ. Fӓqat mӓydandağı tӓraqqıyӓt’lӓr İran hӓm İran tarafdarı bulğan suğışçılarnıñ operaśiyalӓrdӓ qatnaşuın kürsӓtӓ. İzrailneñ küp tapqır İran hӓm İran tarafdarlarına qarata hawadan höcüm oyıştıruı hӓm İran yaqlı suğışçılarnıñ İzrail çigenӓ yaqınayuı ike il arasında yaña kiyerenkeleklӓrneñ barlıqqa kilüenӓ sӓbӓpçe bula ala.