Törkiyädän yärdämnär 11

Mäsxät törekläreneñ betmägän sörgene däwam itä. Tuıp üskän cirlärennän böten dönyağa taratılğan mäsxät törekläre turında töp Watannarı bulğan Törkiyä qayğırta. Mäsxät törekläreneñ sörgennäre häm Törkiyäneñ alarğa yärdämnäre xaqında Sälahattin Bostannıñ fikerlären citkeräbez.

Kavkazda ğasırlar buyı ul cirlärne üz Watanı itep qabul itkän ber xalıq yäşäde. Dönya alarnı mäsxät törekläre itep belde. Sannarı 350-400 meñ bulğan mäsxät törekläre - möselman. Ğosmanlı imperatorlığınıñ ximayäsendä tınıç şartlarda yäşägän bu xalıq yöz yıl eçendä bik küp qayğı-xäsrät kürde. Ber xalıq öçen iñ zyr qayğı-anı yäşägän cirlärennän sörü.

Mäsxät törekläreneñ tragediyäse 1829 nçı yılda başlandı. Köçen yuğaltqan Ğosmanlı imperatorlığı Rusiyägä qarşı ciñelgän ber suğış näticäsendä Ahıska töbägennän çigenergä mäcbür buldı. Ruslar berence çiratta Ahıska törekläreneñ isemen üzgärtte. Alar mäsxät törekläre dip yörtelä başladı. Rusiya çikläre eçendä qalırğa telämägän mäsxät törekläreneñ yartısı çik aşa uzıp Törkiyägä kilde. Berençe küçenü bu räweşle buldı. Yaña cirlärdä yaña tormış başlandı.

Rusiya 1941 nçe yılda Germaniya belän suğışta mäsxät törekläreneñ ir-atların da suğışqa cibärde. Xatın-qızlar,balalar häm olı yäştäge mäsxät törekläre Stalin tarafınnan 2 säğät eçendä vagonnarğa utırtılıp Urta Aziyağa sörgengä cibärelde. Ahıskada qaluçılarnıñ sörgene dä bu räweşle ide. Alar öçen dä tanış bulmağan cirlärdä yaña tormış başlandı. Stalinnıñ maqsatı – Qara diñgez yar buyların töreklärdän çistartu, arındıru ide.

1945 nçe yılda suğış betkäç Ahıskağa qaytqan yäşlär ğacäpkä qaldı. Alarnıñ öylärenä gruzinnar kerep urnaşqan .Balaları, tormış iptäşläre häm äniläre turında sorağanda “Sörgengä cibäreldelär” digän cawapnı işettelär. Suğışta batırlarça suğışqan ahıskalı yäşlär illär gizep ğailälären ezli başladı.

Mäsxät törekläreneñ qayğı-xäsräte, küz yäşe monda da betmäde. Üzbäkstanğa urnaştırılğan mäsxät töreklärenä qarata 1989 nçı yılda zur höcüm başlandı.Häm alar tağın ber tapqır yulğa çıqtı. Mäsxät törekläre böten dönyağa taraldı. Azärbaycanğa kitä aluçılar anda yaña Watannarın qordı. Ber öleşe Ukraina çik buylarına kilep urnaştı.15 meñ tiräse mäsxät törege Amerikağa kitärgä mäcbür buldı. Xäzerge waqıtta Gruziyada bulğan üz cirlärenä qaytıp urnaşu öçen başlatqan xoquq köräşe isä däwam itä.

Törkiyä mäsxät töreklären berqayçan da onıtmadı. Alarnıñ Törkiyädä cirläşüläre öçen kereşülär başqaruın däwam itterde. İslam dinen totuçı häm törekçä söyläşüçe mäsxät törekläre dönyanıñ qaysı poçmağında ğına bulmasın alarğa yärdäm itärgä tırıştı. Berençe sörgennän soñ Törkiyägä kilgän mäsxät törekläre könçığış vilayätlärgä urnaştı. Çönki alarnıñ telläre Ardahan, Olur, Oltu,Şänkaya töbäklärendäge törekçä kebek ide. Çönki alar qardäş, tuğan ide.

Rusiya belän Ukraina arasında küzätelgän bäreleşlär mäsxät töreklären qabat küçenügä mäcbür itte. Ämma bu yulı yulları töp Watannarına Törkiyägä. Törkiyäneñ mäsxät töreklärenä yärdäm itäçägen premyer-ministr urınbasarı Yalçın Akdoğan tübändäge süzlär belän añlattı:” Bez xökümät bularaq mäsxät törekläre xaqında qayğırtunı,alarnıñ däğwasına iñ yuğarı däräcädä yaqlaw kürsätüne däwam itteräçäkbez”.

Yalçın Akdoğan bu belderüne Uktrainadan kilgän mäsxät törekläreneñ ikençe törkemen qarşı alğanda yasadı. Alarğa “Watanığızğa xuş kildegez”dide. Alarğa Törkiyäneñ qapqalarınıñ açıq buluın belderüçe premyer-ministr urınbasarı Akdoğan “Törkiyä bezneñ Watanıbız bulğan kebek, mäsxät törekläreneñ dä Watanı. Xökümät bularaq dönyanıñ törle poçmaqlarındağı qawemdäşlärebezgä ,Ğiraqtağı,Süriyädäge törekmännärgä niçek yärdäm itsäk ,mäsxät töreklären dä qoçaq cäyep qarşı alabız. 2003 nçe yılğa qadär 4842,2003 nçe yıldan son yäğni “Ğadälät häm qalqınu” partiyäse xakimiyättä çaqta 25 meñ 546 mäsxät törege Törkiyä Cömhüriyäte watandaşı buldı”dide.

Mäsxät törekläreneñ berence törkeme 2015 nçe yılnıñ 25 nçe dekabrendä Törkiyägä kilde. 439 keşelek berence törkem Ärzincanğa urnaştırıldı. İkençe törkem isä 35 ğailädän tora. 186 keşelek ikençe törkem dä Ärzincanğa kilep urnaştı. Törkiyä qunaqçıllıq ,tuğanlıq xoquqı kirälktergänne yänä cirenä citkerde. Mäsxät törekläre barlıq ixtıyacları qanäğätländerelgän öylärgä urnaştırıla. Alarnıñ yöz yıldan kübräk sörgene axırına yaqınlaştı. Töp Watannarında xozurlı, tınıç kiläçäk öçen yaña tormışları başlana.